Franz Ferdinand sa Ostriya
Si Franz Ferdinand (Disyembre 18, 1863 - Hunyo 28, 1914) maoy Artsiduke sa Austria-Este, Prinsipe Imperial sa Ostriya, ug Prinsipe Royal sa Unggriya ug Bohemia. Gikan sa 1896 hangtod sa iyang kamatayon, siya maoy heredero presunto sa tronong Austro-Hungarian. Ang iyang asasinasyon sa Sarajevo maoy nagtukmod sa mga nasod sa Uropa ngadto sa Unang Gubat Kalibutanon.
| Franz Ferdinand sa Ostriya | |
|---|---|
Si Franz Ferdinand natawo sa Graz, Austria ngadto kang Arkduke Karl Ludwig sa Austria (manghod ni Emperador Franz Joseph ug Maximilian I sa Mexico) ug sa iyang ikaduhang asawa nga si Prinsesa Maria Annunciata sa Duha ka Sicily. Sa 12 anyos pa lang siya namatay ang iyang ig-agaw nga si Duke Francis V sa Modena, kinsa mingalan kaniya nga iyahang heredero sa kondisyon nga apilon ni Ferdinand ang ngalang Este. Gibuhat kini ni Franz Ferdinand, ug nahimo siyang usa sa mga adunahang tawo sa Austria.
Niadtong 1889, nausab ang kinabuhi ni Franz Ferdinand. Nagpakamatay ang iyang ig-agaw nga si Prinsipe Rudolf (ang mopuli unta sa trono), busa nahimong ang amahan ni Franz Ferdinand, si Arkduke Karl Ludwig, isip sumusunod sa trono. Apan wala kini niya dawata, busa si Franz Ferdinand ang mamahimong sunod nga Emperador.
Kaminyuon ug Pamilya
usba
Niadtong 1895 nagkahimamat sila Franz Ferdinand ug Kondesa Sophie Chotek sa usa ka bayle sa Prague. Apan ubos sa mga balaod sa mga Habsburg, kinahanglan membro sa usa ka naghari o kanhi naghari nga banay ang imong mapangasawa o mabana. Ang mga Chotek walay apil niining mga pamilyaha.
Si Sophie usa ka suluguon ni Arkdukesa Isabella, asawa ni Arkduke Friedrich, Duke sa Teschen. Nagsugod ug bisita si Franz Ferdinand ngadto sa villa ni Arkduke Friedrich didto sa Pressburg (karon Bratislava). Nagsinuwatay sila sa usa'g usa, apan ilang gipabiling tago ang ilang relasyon sulod sa duha ka tuig.
Nagtuo si Arsdukesa Isabella nga na-ibog si Franz Ferdinand sa usa sa iyang mga anak. Apan niadtong 1898, nakit-an niya ang orasan ni Franz Ferdinand nga adunay hulagway ni Sophie. Dali-dali niyang gipapha sa trabaho si Sophie. Nahibaw-an dayon sa tibuok Uropa ang relasyon nilang duha.
Wala mosugot si Franz Ferdinand nga mangasaw ug lain gawas kang Sophie, taliwala sa dakong pagsupak sa iyang uyo-an nga si Emperador Franz Joseph.
Human sa makadaghang paghangyo, ilabi na nila ni Papa leo XIII, Tsar Nicholas II sa Rusya, ug Emperador Wilhelm II sa Alemanya, miuyon ang emperador sa kasal, sa kondisyon nga kini morganatikong kasal. Kini nga kasal nagpasabot nga ang asawa ug ang ilang mga anak dili makakuhag katungod sa pagsaka sa trono. Gidid-an si Sophie sa pag-angkon sa ranggo, titulo, o pribilehyo sa iyang bana. Gidid-an usab siya sa pagsakay sa Karwahe Royal, ni sa pagtupad sa iyang bana atubangan sa publiko.
Gikasal sila niadtong Hulyo 1, 1900, didto sa Reichstadt (karon Zákupy), Bohemia. Wala motunga si Franz Joseph, ni ang ubang mga arkduke ug ingon man ang mga igsuon ni Franz Ferdinand.
Sila adunay tulo ka anak
- Prinsesa Sophie von Hohenberg (1901-1990)
- Maximilian, Duke sa Hohenberg (1902-1962)
- Prinsipe Ernst von Hohenberg (1904-1954)
- Usa ka namatay ug wala-mapanganling anak-lalaki (1908)
Asasinasyon
usba
Niadtong Hunyo 28, 1914, gipatay si Franz Ferdinand ug ang iyang asaw sa Sarajevo, ang kapital sa probinsya sa Bosnia ug Herzegovina. Ang nagpatay mao si Gavrilo Princip, sakop sa Itom nga Kamot, kuyog ang pipila ka kauban.
Niadtong adlawa, adunay gihigayon nga motorkada ang Arkduke padulong sa munisipyo sa lungsod. Ang mga asasin naglinya nang daan sa agi-an niining motorkada, ug sa paglabay sa gisakyan sa Arkduke, gilabayan sa ikatulong asasin sa linya ug bomba ang sakyanan. Nakabuto ang bomba ug adunay daghang nanga-angol, apan wala ma-unsa ang Arkduke ug ang iyang asawa. Nakapadayon sila sa munisipyo diin gipakita sa arkduke ang iyang kasuko sa panghitabo. Midesisyon siya sa pagbisita sa hospital diin gidala ang mga nanga-angol.
Si Princip, nasagmuyo sa pagkapalpak sa ilang plano, mi-adto sa duol nga kan-anan aron mokaon. Sa iyang paggawas, nakita niya ang Arkduke ug ang sakyanan niini nga padulong sa pagliko, human nasayop ug sulod sa maong agi-anan. Wala maglangan, gihulbot ni Princip ang iyang pistola ug gipusil ang Arkduke ug ang dukesa. Na-igo si Sphoie sa tiyan, samtang si Franz Ferdinand sa ugat jugular. Namtay silang duha human ang pipila ka minuto, samtang nadakpan si Princip sa iya untang pagpakamatay.
Gihaya si Franz Ferdinand ug Sophie sa Kastilyong Artstetten, Austria. Ang asasinasyon, uban sa nasyonalismo, ug ang sistemang alyansa sa Uropa maoy nagtukmod sa Austria-Hungarya sa pagdeklarar ug gubat batok sa Serbia. Kini nga deklarasyon maoy sinugdan sa Unang Gubat Kalibutanon