Budismo

Ang Budismo o Budhismo (Sanskrit: Buddha Dharma,Pali: Buddha Dhamma, nagpasabot nga: "Ang Dalan Sa Nahayagan O Nalamdagan" mao ang usa ka relihiyon o pilosopiya nga nagatutok sa mga pagtulun-an ni Sakyamuni Buddha (Sanskrit:Siddhartha Gautama), nga nagpuyo sa sa ika 5 gatosay o siglo BCE. Naka sukaranan ang Budismo sa mga pagtulun-anan ni Siddartha Gautama o ang Buddha nga usa ka dakung magwawali nga nabuhi sa 563 BCE ug 483 BCE sa Amihanang bahin sa India.Ang Buddha nagpasabot nga ang usa ka nahigmata sa kamatuoran sa Sanskrit ug Pāli.Ang Buddha nagpuyo ug nagtudlo sa Silangang bahin kanapyan India gumikan sa ika-4 hangtod ika-6 nga gatosay BCE.Siya usa ka ilado sa mga Budista nga usa ka nahigmata sa kamatuoran nga nagsalo sa iyang kasayoran alang tabangon ang tao nga naay gibati na humanon ang pag-antos(dukkha)sa pamaagi sa pagtanggal sa kaburong(avidyā/avijja) sa pamaagi sa pag-sabot ug pagkita sa naka-kinuti o detalye nga sinugdanan sa (pratītyasamutpāda/paticcasamuppāda) ug paghawa sa pagka-tinguhaon (taṇhā).Ug mao kana ang nakuha sa pinakataas nga kalipayon na nirvāņa.Ang duha ka nag-unang sanga sa Budismo nga tinanan og ilado ang Theravada ("Ang Saringanan sa mga Katiguwangan") ug Mahayana ("Ang Bantogang Sakyanan").Ang Theravada usa ka halapad na mga tagasunod sa Sri Lanka,ug Habagatang Silangang Asya.Ang Mahayana makita sa tanan Silangan Asya(Tsina,Korea,Hapon,Vietnam,Singapore,Taiwan ug uban pa) ug ang naapilan nga andanan o tradisyon sa Putling Yuta(Pureland),Zen,Budismong Nichiren,Budismong Tibetan,Shingon,ug Tiantai.Sa uban pang klasipikasyon, ang Vajrayana ang usa ka gi-anadan sa Tibet ug Mongolia ug mga duol sa Tsina ug Rusya nga kaila sa usa ka ikatulong sanga samantala sa uban usa siya ka bahin sa Mahayana.Bisan ang Budismo ilado gihapon sa sulod sa Asya,ang magkuyog nga sanga niini makit-an na karon sa tanan kalibutan.Ang mga Budismo sa tanan kalibutan mokabat sa 350-500 milyon o sa kapulihay nga 1.2-1.7 bilyon.Kini usa ka ilado nga pinakapaspas na nagtubo nga relihiyon sa tanan kalibutan.Ang mga saringanan o eskwelahan sa mga Budismo kay lain-lain sa eksaktong kinaiyahan sa dalan padulong sa kagawasan,ang kahinungdanon ug basahonon nga lain lain katudloan ug kasulatan ug apil na ang ilahang mga iya-iya kahanas.Ang mga kapasikaran andanan kay ang Tulo Ka Bahandi (Triple Gem/Tirattana/Tisarana).Ang Tulo ka Bahandi kay ang Buddha(ang nahigmata sa kamatuoran),ang Dharma/Dhamma (mga katudloan ni Buddha,ug ang Sangha (Dakbalangay o Komunidad sa mga Budista).Ang pag-dalangpan sa Tulo Ka Bahandi kay usa ka tradisyonal o andanan sa pag-mantala ug paghalad sa kaugalingon aron naa sa dalan sa Budista ug sa tinanan nga pagtahod sa usa ka Budista gikan sa mga dili Budista.Ang ang ubang andanan kay mamahimong apil sa mga mosunod na mga mga bala-ud sa pamatasan; pagsuporta sa mga pangbalay na monasteriyo o wihara; pagsalikway.Sa mga pagbansay-bansay ug mamahimo usa ka monastiko;pag-uswag sa mamahimong matumanon ug pagbansay sa pamalandong;pagpadako sa pinakataas nga kalimuhagan ug pagkakita;pagtuon sa mga kasulatan Budista;mga pagmahal/debosyon nga paghanas,ug mga tulumanon,mga tulumanon ug andanan sa Mahayana kay pagdani sa mga Buddha ug bodhisattva.

Ang mga karaang mga gingharian ug mga lungsod sa India sa panahon sa Buddha (Circa 500 WKP) - Modern-Day nga India, Pakistan, Bangladesh ug Afghanistan