Bukay (langgam)
Ang bukay (Cacatua haematuropygia[1][2]) usahay gitawag sa mga langyaw og Philippine cockatoo usa ka nagtikapuo na nga matang sa periko nga makaplagan lang sa Pilipinas. Umalangid ni sila kadak-a ug itśura sa Tanimbar corella, apan gipasahi sa pula nga suhot sa balhibo sa ilawom sa iyang ikog. Una kining gihulagway ni Statius Muller niadtong 1776. Sakop kini sa kahenera nga Cacatua sa kabanay nga Cacatuidae.[3][4] Giklasipika kini sa IUCN nga hapit na mapuo.[5]Walay nalistang siak ubos niini.[3]
| Cacatua haematuropygia | |
|---|---|
| |
| Hulga sa Pagkapuo | |
| Siyentipikinhong Pagklasipikar | |
| Kaginharian: | Animalia |
| Ka-ulo: | Chordata |
| Kasipak-ulo: | Vertebrata |
| Kahutong: | Aves |
| Kahanay: | Psittaciformes |
| Kabanay: | Cacatuidae |
| Kahenera: | Cacatua |
| Espesye: | Cacatua haematuropygia |
| Siyentipikinhong Ngalan | |
| Cacatua haematuropygia (Statius Muller, 1776) | |
Paghulagway usba
Puti ang pamalhibo nga medyo pulapula ang ilawon sa ikog ug dalag ang dapit sa tiil ug ilawon sa pako. Mo 30 sentimetros ning langgama gikan sa ulo taman ikog. 220 sentimetros pud ang bukad sa iyang pako.
Matang sa periko ning bukay nga lumad sa Pilipinas. Sama sa ubang periko, manahoy pud ni siya. Hinuon dili siya ingon ka sabaan tandi sa ubang periko sama sa Cacatua alba o sa perikong molukonhon.
Kahisagad makit-an usba
Kaylap kaayo kanhi ang bukay sa tanang pulo sa Pilipinas gawas sa tunga-tunga og habagatang Luzon. Sa nag-unang katuigan sugod sa 1990, gibana-bana nga dunay mokabat sa usa ka libo ngadt sa upat ka libo ka bukay. Apan pagka 2008, mikunhod ni sa kapin o kulang usa na lang ka libo. Karon ang nahibilin makaplagan na lang sa Palawan, Tawitawi, Mindanao ug Masbate. Ang nahimo nila rong balwarte mao ang Palawan Faunal Region (Dapit alang sa Kamananapan sa Palawan) diin ang Katala Foundation (katala ang ngalan sa bukay didto sa Palawan) nagpasiugda ug Kalihokan sa Pagkonserbar sa Bukay sukad pa niadtong 1998. Dunay balig 180 ka bukay sa kamingawan sa lungsod sa Narra ug sa dakbayan sa Puerto Princesa (sa pulo sa Rasa ).Apan gihulga ang paningkamot sa Katala Foundation sa planong magtukod og de-karbon nga planta sa pangdagitab sa baybayon sa Palawan. Gisupak pag-ayo sa mga kalikopanhong kapunongan sama sa Katala Foundation ug sa Rainforest Rescue ang planong pagtukod.
Dunay sinilikop nga populasyon niining mga langgama sa Antonio de Dios's Birds International duol sa Manila.
Naa sa kritikal nga pagtikapuo na ning matanga sa langgam. Padayong niut-ot ang gidaghanon tungod sa ilegal nga negosyo ining perikoha isip hinawlang langgam. Mohalin ang matag langgam taman sa US$160 sa Manila niadtong 1997. Nan nagpasabot bisan piso pa panguhaon na gikan sa salag. Uban pang hinungdan sa pag-ut-ot mao ang pagkawala sa pinuy-anan daplin sa baybayon ug sa pagpanggukod niini isip agrikultural nga peste.
Kinaiya usba
Tilingbanon nga hayop ang bukay nga manuktok, mamatog, ug manglupad isip saba nga panon. Apan sa panahon tingpasanay sa Marso taman Hulyo ang managtiayon mobulag sa panon aron molain pagpanginabuhi.
Mga, bunga sa sagbot sama sa humay ang tuluktokon sa bukay. Motuka pud ni og prutas, kyupos sa bulak, ug nektar sa kabulakan. Dili siya himili. Apan ang kahilig niya sa bugas, humay og mais ang rason nga giisip siyang peste.
Galeriya sa hulagway usba
-
-
-
Museum specimen
Tan-awa usab usba
- Katala Foundation, Inc.
Ang mga pakisayran usba
- ↑ Gill, Frank, and Minturn Wright (2006) , Birds of the World: Recommended English Names
- ↑ (2006) , website, Zoonomen - Zoological Nomenclature Resource, 2006.12.13
- ↑ 3.0 3.1 Bisby F.A., Roskov Y.R., Orrell T.M., Nicolson D., Paglinawan L.E., Bailly N., Kirk P.M., Bourgoin T., Baillargeon G., Ouvrard D. (red.) (2011). "Species 2000 & ITIS Catalogue of Life: 2011 Annual Checklist". Species 2000: Reading, UK. Retrieved 24 Septyembre 2012.
{{cite web}}: Check date values in:|accessdate=(help)CS1 maint: multiple names: authors list (link) - ↑ ITIS: The Integrated Taxonomic Information System. Orrell T. (custodian), 2011-04-26
- ↑ 5.0 5.1 "Cacatua haematuropygia". IUCN Red List of Threatened Species. Version 2013.2. International Union for Conservation of Nature. 2013. Retrieved 26 Nobyembre 2013.
{{cite web}}: Check date values in:|accessdate=(help); Invalid|ref=harv(help)
Gikan sa gawas nga kutay usba
| Aduna'y mga payl ang Wikimedia Commons nga may kalabotan sa artikulong: Cacatua haematuropygia. |
- "Philippine cockatoo – BirdLife Species Factsheet". BirdLife International. Retrieved 20 October 2009.
- Katala Foundation Incorporated
- Oriental Bird Images: "Philippine cockatoo" Archived 2021-01-26 at the Wayback Machine