Mga pinulongan sa Pilipinas : Kalainan tali sa mga rebisyon
Content deleted Content added
Pagdugang sa mga langyawng pinulongan |
|||
Linya 14:
Pagka-1939, giusab ni kanhing presidente Manuel L. Quezon ang ngalan sa pinulongang Tagalog sa ''Wikang Pambansa'' ("Nasudnong Pinulongan" sa Binisaya). <ref>Gonzalez, Andrew (1998). [https://web.archive.org/web/20070616101625/http://www.multilingual-matters.net/jmmd/019/0487/jmmd0190487.pdf "The Language Planning Situation in the Philippines"] (PDF). ''Journal of Multilingual and Multicultural Development''. '''19''' (5, 6): 487–525. doi:[[doi:10.1080/01434639808666365|10.1080/01434639808666365]]. Archived from the [http://www.multilingual-matters.net/jmmd/019/0487/jmmd0190487.pdf original] (PDF) on June 16, 2007. Retrieved March 24, 2007.</ref> Giusab pa og dugang ang ngalan sa pinulongan ni kanhing Kalihim sa Bangkaagan nga si Jose Romero pagka-1959 ug nahimo kining ''Pilipino''. Giila sa batakang balaod sa Pilipinas pagka-1973 ang pinulongang Pilipino isip kaopisyal nga pinulongan sa Iningles, ug gihingalan dinhi ang pagpalambo sa usa ka nasudnong pinulongan nga maila sa ngalang ''Filipino''. Dugang pa, nahibalik sa pagkaopisyal ang Inespanyol atong gipirmahan ni kanhing pangulong Marcos ang Kamandoang Pangpangulo Ihap-155, suhil-1973.<ref>[http://www.chanrobles.com/presidentialdecrees/presidentialdecreeno155.html "Presidential Decree No. 155 : Philippine Laws, Statutes and Codes".] Chan Robles Virtual Law Library. Retrieved March 15, 2015.</ref>
Giila sa Batakang Balaod sa Pilipinas pagka-1987 and Filipino isip nasudnong pinulongan. Ang Finilipino ug Iningles ang mahimong mga pinulongang opisyal ug ilhon ang ubang mga pinulongang rehiyonal isip mga opisyal nga pinulongang pangtabang sa ila-ilahang mga karehiyonan (apan walay paghingalan sa piling pinulongan). Angay sad ipadasig ang paggamit sa Inespanyol ug
Nahimo sa Balaod Pangrepublika Ihap-7104, nga gidason pagka-Agosto-14 sa 1991, ang Komisyon sa Pinulongang Filipino nga laktod nga gidumalaan sa Pangulo ug gitahas sa pagkoordinar ug pagpadasig sa mga pagpanukiduki nga alang sa pagpalambo, pagpakatapo, ug pagpatunhay sa Finilipino ug uban pang mga pinulongan sa Pilipinas.<ref>[http://www.chanrobles.com/republicactno7104.htm "Commission on the Filipino Language Act"]. Chan Robles Law Library. Retrieved July 19, 200</ref> Pagka-Mayo-13 sa 1992, gipalakaw sa komisyon ang Gimbut-an Ihap 92-1 nga naghingalan sa Filipino isip<blockquote>...mao ang lumadnong pinulongan nga gisulat ug gisulti sa Kamaynilaan ug uban pang mga sentrong urban sa Pilipinas isip pamaagi sa pagkinomunikaray sa nagkadaiyang mga panong-etniko.<ref>[http://wika.pbworks.com/Resolusyon%20Blg%2092-1 "Resolusyon Blg. 92-1"] (in Filipino). Commission on the Filipino Language. May 13, 1992. Retrieved March 24, 2007.</ref></blockquote>
Linya 64:
== Mga Langyaw nga Pinulongan sa Pilipinas ==
Adunay mga pangpublikong tunghaang nagtudlo og Pinranses, Inaleman, Hinapon, Inintsik, ug Inespanyol, kun gigamit man gayod nila isip pinulongang pantudlo.<ref>DepEd to continue teaching French in select public schools in 2013. ''Philippine Daily Inquirer''. December 6, 2012.</ref>
=== Mga Pinulongan sa Habagatang Asya ===
Bag-o pa naabot ang mga Kastila, daghan na og mga gagmayng katilingbang Indiano sa Pilipinas. Daghan sa mga Indinano ang kamao Magtinagalog, Magbinisaya, ug uban pang mga pinulongang Pilipinhon, ug kamao sad Mag-iningles. Sa sulod sa mga katilingban, lagmit nga Sinindhi ug Pinunjabi ang gamiton. Sa Katilingbang Pakistanhon, Inurdu ang gigamit. Bisan pa niini, pipila na lang ka mga Tagahabagatang Asya, sama sa mga Pakistanhon ug ubang bag-ong abot nga mga mamulongay sa Tinami, Ninepal, Minarathi, ang nagpabilin sa paggamit sa ilahang kaugalingong mga pinulongan.<ref>[https://web.archive.org/web/20120701082957/http://www.philippinealmanac.com/2010/07/528/the-cultural-influences-of-india-china-arabia-and-japan.html "Philippinealmanac.com"]. Archived from the [http://www.philippinealmanac.com/2010/07/528/the-cultural-influences-of-india-china-arabia-and-japan.html original] on July 1, 2012. Retrieved March 15, 2015.</ref><ref>[http://thephilippines.ph/philippine-culture/going-banana/ "Going Banana"]. Retrieved March 15, 2015.</ref><ref>[http://tabacofamily.com/jtabaco/india.asp "KINDING SINDAW"]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20150621051322/http://globalnation.inquirer.net/cebudailynews/opinion/view/20091011-229561/The-Indian-in-the-Filipino "The Indian in the Filipino"]. ''Inquirer.net''. Archived from the [http://globalnation.inquirer.net/cebudailynews/opinion/view/20091011-229561/The-Indian-in-the-Filipino original] on June 21, 2015. Retrieved March 15, 2015.</ref><ref>Kesavapany, K.; Mani, A.; Ramasamy, P. (2008). ''[https://books.google.com/books?id=39lJz_L4MdUC&pg=PA537 Rising India and Indian Communities in East Asia]''. ISBN [[:en:Special:BookSources/9789812307996|<bdi>9789812307996</bdi>.]] Retrieved March 15, 2015.</ref><ref name=":1">Sandhu, K. S.; Mani, A. (2006). ''[https://books.google.com/books?id=TeExjdWUmJYC&pg=PA707 Indian Communities in Southeast Asia (First Reprint 2006)]''. ISBN <bdi>[[:en:Special:BookSources/9789812304186|9789812304186]]</bdi>. Retrieved March 15, 2015.</ref><ref name=":1" />
=== Minalay ===
''Punong Panid: [[:en:Malay_language_in_the_Philippines|Ang Minalay sa Pilipinas]]''
=== Inarabigo ===
Gigamit na sa mga Muslim sa Pilipinas ang Inaribago sa mga pangrelihiyon ug pangtudlong kahinungdanan sukad pa sa pag-abot sa Islam sa kapupud-an ug pagkatukod sa pipila ka mga Sultanato sa ika-14 nga gatosayng tuig. Kuyog sa Minalay, gigamit ang Inarabigo isip lingua franca sa mga magpapatigayong Muslim ug sa Kagahum-hariang Malay sa kapupud-ang Malay niadto.
Gimando sa batakang balaod pagka-1987 nga angayng ipadasig ang paggamit sa Inarabigo (kuyog sa Inespanyol) apan dili lang pinugos. Pagka-2015, wala nay bayad nga gitudlo ang Inarabigo sa pipila ka mga sentrong Pang-islam ug labi na didto sa kinahabagatang bahin a Pilipinas. Kasagaran, gamiton ning pinulongana sa mga kalihokang pangrelihiyon ug sa bangkaagan (sama sa mga madrasa kun mga tunghaang Pang-islam) ug usahay gamiton sad ni siya sa mga ligdong nga kabutangan kun usahay pa gayod, sa pang-adlaw-adlaw nga inistoryahanay. Sa ingon-aning pagtan-aw, maingon nga sama ang gamit sa Inarabigo sa gamit sa Linatin ug Inespanyol sa Katolisismong Pilipinhon. Sa mga tunghaang Pang-islam sa Mindanao, gitudlo na sab ang Batakang Inarabigo sa Kasamtangan, ug dili lang ang Inarabigong Pang-qur-an.<ref>[http://business.inquirer.net/6899/muslim-education-program-gets-p252-m-funding Muslim education program gets P252-M funding]. ''[[:en:Philippine_Daily_Inquirer|Philippine Daily Inquirer]]''. July 13, 2011.</ref>
=== Inespanyol ===
''Punong panid: [[:en:Spanish_language_in_the_Philippines|Ang Inespanyol sa Pilipinas]]''
=== Iningles ===
''Mga Punong panid: [[:en:Philippine_English|Pilipinhong Ininggles]], [[:en:Taglish|Taglish]], ug [[:en:Bislish|Bislish]]''
Ang kinaunhang kasinatian sa mga Pilipino sa pinulongang Ingles, mao ang pagpanasdas sa mga Briton sa Manila sa kasamtangan sa Girang umabot og Pito ka Tuig, apan kadiyot lang kining kasinatiana ug wala kaayoy kausabang nabuhat. Pag-agi sa pipila ka tuig, nahimong labawng bantogan ang Iningles sa Pagdumalang Amerikanhon sa mga tuig 1898 hangtod sa tuig 1946, ug nagpabilin pang pinulongang opisyal ang kining Iningles sa Pilipinas.
Pagka-Agosto-22 sa 2007, tulo ka Hukmanan sa Pagpanglugot nga Rehiyonal didto sa Dakbayan sa Malolos ang nakahunahunang sa paggamit og Finilipino imbes nga Iningles aron mapadasig ang paggamit sa nasudnong pinulongang. Napulo'g duha ka mga takigrapo nga naggikan sa Ika-6, 8, ug 81 nga Sangay, nga himoong mga batakang hukmanan, ang gibansay sa pagsunod aning bag-ong kausaban didto sa Kolehiyong Pangbalaod ni Marcelo H. del Pilar sa Kinatumhaan sa Estado sa Bulakan, sunod sa mando gikan sa Kinatas-ang Hukmanan sa Pilipinas. Matod pa ni De La Rama, damgo daw ni kanhing Pangulong Maghuhukom Reynato Puno ang mapalakaw ning mandoa sa uban pang mga dapit, sama sa Laguna, Cavite, Quezon, Nueva Ecija, Batangas, Rizal, ug sa Kamaynilaan.<ref>Reyes, Carmela (August 22, 2007). [https://web.archive.org/web/20071012220904/https://globalnation.inquirer.net/news/news/view_article.php?article_id=84080 "3 Bulacan courts to use Filipino in judicial proceedings"]. ''[https://globalnation.inquirer.net/news/news/view_article.php?article_id=84080 Inquirer.net]''. Archived from the original on October 12, 2007.</ref>
Bisan pa aning mga lihoka, Iningles pa gihapon ang pinulongang gigamit sa mga opisyal nga kasulatan sa pagpatigayon, sa kagamhanan, sa mga balaoranan, sa panambal, sa pang-alamdag, ug sa pagtudlo. Apan, gitataw sa UNICEF pagka-2009 nga labing ubos ang kamaayo sa mga Pilipino sa Pag-iningles.<ref>Adriano, Joel. [http://english.safe-democracy.org/2009/01/21/the-philippines-still-grappling-with-english/ "The Philippines: still grappling with English"]. ''Safe-democracy.org''. Forum for a safer democracy. Retrieved February 15, 2015.</ref> Bisan pa ani, labing gigamit ang Filipino sa pagpanibya, sama sa ABSC-CBN ug GMA, apan aduna say mga rehiyonal nga pagpanibya sa ilawom aning mga kompanyaha.
Tungod sa kabantog sa Iningles, daghan nang mga pulong nga gikan sa Iningles ang nalabot na sa mga pinulongang Pilipinhon ug nakahimo og mga pinulongang labi ang pag-code-switching sama sa Taglish ug Bislish.
=== Hinokkien ===
Punong panid: [[Lán-nâng]]
=== Hinapon ===
=== '''Kinoryano''' ===
Kasagaran, gigamit ra ang Kinoryano sa mga langyawng gikan sa Habagatang Korea ug mga tawo sa Pilipinas nga naay dugong Koryano. Gidugang na sa Alintaga sa Bangkaagan ang Kinoryano sa ilawom sa Programa sa Pagtudlo sa mga Langyawng Pinulongan, uban sa Inespanyol, Pinranses, Inaleman, Inintsik, ug Hinapon.<ref>[http://www.pna.gov.ph/articles/1054211 "Korean, foreign languages not Filipino subject replacement: DepEd"]. Philippine News Agency. Retrieved December 12, 2018.</ref>{{saha-Pilipinas}}
== Mga Sinanghiran ==
<references responsive="" />
| |||