Mga pinulongan sa Pilipinas : Kalainan tali sa mga rebisyon
Content deleted Content added
Linya 47:
# [[Tausug (pinulongan)|Tinausug]]
# [[Winaray]]
Aning mga pinulongana, adunay upat ka buok nga adunay labaw sa 9 ka yukot nga mga lumadnong mamulongay:
* Tinagalog
* Binisaya
* Inilokano
* Hiniligaynon
ug asuna say napulo ka buok nga adunay gikan sa 1 ka yukot hangtod sa 3 ka yukot nga mga lumadnong mamulongay:
* Winaray
* Binikolano
* Pinampangga
* Pinangasinan
* Minaranaw
* Tinausug
* Minaguindanao
* Tsinabakano
* Kinaray-a
* Sinurigaonon
Usa kung daghan pa ani nila ang gigamit sa labaw sa 90% sa kamulupyoan.
Giila ni Robert Blust ang usa ka ubos-bananyg Pilipinhon kung diin nalakip sad ang mga pinulongan sa Amihanang Sulawesi ug ang Pinulongang Yami sa Taiwan, apan naliban ang mga pinulongang Sama-Badyaw sa Kapupud-ang Tawi-Tawi, ug pipila sad ka mga pinulongang Amihanang Borneonhon nga gigamit sa Habagatang Palawan.
Ang Ineskaya kay usa ka minugnang pinulongang pangtabang nga gihimo isip pangatawo sa Binol-anong nasod pagkahuman sa gira sa Pilipinas-batok-sa-Amerika. Gigamit ning pinulongana sa abot og mga 500 ka mga tawo.
Adunay teyoryang gidalit sa tigom sa Tipong Panglinggwistika sa Berkeley pagka-2010 nga nag-ingon nga ang mga lumadnong sinulatan sa Sumatra, Sulawesi, ug sa Pilipinas kay naggikan sa usa ka nag-unang matang sa Sinulatang Ginudyarat.<ref>Miller, Christopher (2010). [https://escholarship.org/content/qt4q6906nz/qt4q6906nz.pdf?t=o8eipw "A Gujarati Origin for Scripts of Sumatra, Sulawesi and the Philippines"] (PDF). ''Annual Meeting of the Berkeley Linguistics Society''. '''36''' (1): 276. doi:[[doi:10.3765/bls.v36i1.3917|10.3765/bls.v36i1.3917]]. ISSN [[issn:2377-1666|2377-1666]].</ref>
=== Pagsinabtanay ===
Line 213 ⟶ 240:
=== Mga Daiyang-Pinulongan ===
Tungod sa kasaypanan sa mga termino nga gigamit sa pagpasabot sa kahimtangang panglinggwistika sa nasod, kadaghanan sa mga mamulongay sa mga pinulongan ang nagtuo nga dayalekto lang ang ilahang gipanggamit. Sa mga pinulongang adunay daghang mga dayalekto, maglahi-lahi ang kadaiyahan sa mga dayalekto depende sa pinulongan. Ang pinulongang sama sa Tinagalog, Pinampangga, ug Pinanggasinan kay giilang dyutay ra ang kahadaiyang sa mga dayalekto. Giila sab ang Binisaya nga dyutay ra og kahadaiya sa mga dayalekto.<ref>Endriga, Divine Angeli (2010). ''[https://mlephil.wordpress.com/2012/04/04/the-dialectology-of-cebuano/ The Dialectology of Cebuano: Bohol, Cebu and Davao].'' [http://mothertongue-based.blogspot.com/2010/01/plenary-sessions-doing-mother-tongue.html 1st Philippine Conference Workshop on Mother Tongue-Based Multilingual Education held from February 18–20, 2010]''.'' Capitol University, Cagayan de Oro.</ref> Apan sa mga pinulongan sa Bungtong Bikol, labing dako ang kahadaiya sa mga dayalekto. Anaay mga dakbayan ug mga bayan nga adunay ilahang kaugalingong mga dayalekto ug daiya. Nakatala sa ilalom ang lain-laing mga pagkahubad sa hugpulong nga "Nagdugay ba ka adto sa merkado?" sa mga piniling daiyang-Binikol. Misunod sa mga hinubad ang pangalan sa dayalekto ug giiling pinulongan, dayon ang dakbayan kung bayan sa Bikol kung asa sila gigamit. Ang kinaulahiang hinubad kay sa Tinagalog.
* Haloy ka duman sa saodan? (Batakang Binikolano sa Baybayon, dayalekto sa Tunga-tungang Bikol; Canaman, Camarines Sur)
* Aloy ka duman sa saodan? (Minagarao, Daiyang-Binikolano sa Baybayon; Magarao, Camarines Sur)
* Huray ka doon sa saodan? (Biinkolano sa Amihanang Catanduanes kun ''Pinandang Binikolano''; Pandan, Catanduanes)
* Naawat ka duman sa saod? (Binikolano sa Habagatang Catanduanes or ''Vinirac nga Binikolano'', dayalekto sa Binikol sa Baybayon; Virac, Catanduanes)
* Naәban ikā sadtō sāran? (Rininconadang Binikol; Iriga City)
* Nauban ikā sadtō sāran? (Rininconadang Binikol; Nabua, Camarines Sur)
* Uban ika adto sa saod? (Linibon, Inalbayng Binikolano; Libon, Albay)
* Naәgәy ika adto sa saran? (Binuhinon, Inalbayng Binikolano; Buhi, Camarines Sur)
* Eley ka idto sa sed? (Minirayang Kasadpang Binikol, Inalbayng Binikolano; Oas, Albay)
* Na-alõy ika idto sa sâran/mercado?(Minirayang Kasadpang Binikol, Inalbayng Binikol; Polangui, Albay)
* Naulay ka didto sa saran? (Miniraya Kasidlakang Binikol, Inalbayng Binikol; Daraga, Albay)
* Dugay ka didto sa mercado? (Tinicao, Minasbate; Monreal, Masbate)
* Awat ka didto sa plasa? (Ginubat, Habagatang Sinorsogon; Gubat, Sorsogon)
* Awát ka didto sa rilansi? (Binulan, Habagatang Sinorsogon; Bulan, Sorsogon)
* Matagal ka na ba roon sa palengke? (Tinagalog)
=== Pagtandi-tandi sa mga Pinulongan ===
Diara ang mga pagtandi-tandi sa pipila ka mga pinulongan sa Pilipinas, lakip na ang mga langyaw nga pinulongan. Bisan pa man og aduna pay gamayng kalibog kung asa ang dapat ilhon isip pinulongan kun dyalekto, gipakita sa talamdan nga adunay mga pagkahisama apan walay pagsinabtanay sa mga mamulongay sa mga nakatala. Nakahan-ay ang mga pinulongan base sa kung diin sila gigamit (Gikan sa amihanan hangtod sa habagatan, dayon kasidlakan hangtod sa kasadpan).
{| class="wikitable"
!Iningles
!one
!two
!three
!four
!person
!house
!dog
!coconut
!day
!new
!we (inklusibo)
!what
!and
|-
!Inivatan
|asa
|dadowa
|tatdo
|apat
|tao
|vahay
|chito
|niyoy
|araw
|va-yo
|yaten
|ango
|kan
|-
!Inilokano
|maysa
|dua
|tallo
|uppat
|tao
|balay
|aso
|niog
|aldaw
|baro
|datayo
|ania
|ken
|-
!Inifuntok
|əsang
|tswa
|Tulo
|əpat
|tacu
|Afong
|aso
|inyog
|acəw
|falu
|tsattaku
|ngag
|ya
|-
!Inibanag
|tadday
|dua
|tallu
|appa'
|tolay
|balay
|kitu
|inniuk
|aggaw
|bagu
|sittam
|anni
|anne
|-
!Ginaddang
|tata
|addwa
|tallo
|appat
|tolay
|balay
|atu
|ayog
|aw
|bawu
|ikkanetem
|sanenay
|
|-
!Pinangasinan
|sakey
|duara
|talora
|apatira
|too
|abong
|aso
|niyog
|agew
|balo
|sikatayo
|anto
|tan/et
|-
!Pinampanga
|métung
|adwá
|atlú
|ápat
|taú
|bale
|ásu
|ngungút
|aldó
|bayu
|ikátamú
|nanú
|ampong/at
|-
!Sinambal
|saya
|rwa
|tolo
|àpat
|tawu
|balè
|aso
|ungut
|awro
|bâ-yo
|udèng
|ani
|tan
|-
!Tinagalog
|isa
|dalawa
|tatlo
|apat
|tao
|bahay
|aso
|niyog
|araw
|bago
|tayo
|ano
|at
|-
!Binikol sa Baybay
|saro
|duwa
|tulo
|apat
|tawo
|harong
|ayam
|niyog
|aldaw
|ba-go
|kita
|ano
|buda
|-
!Rininconadang Binikol
|əsad
|darwā
|tolō
|əpat
|tawō
|baləy
|ayam
|noyog
|aldəw
|bāgo
|kitā
|onō
|ag, sagkəd, sakâ
|-
!Minirayang Kasadpang Binikol
|sad
|duwa
|tulo
|upat
|taw
|balõy
|ayam
|nuyog
|aldõw
|bâgo
|kita, sato
|uno
|dangan, mî, saka
|-
!Minirayang Kasidlakang Binikol
|usad
|duwa
|tulo
|upat
|taw
|balay
|ayam
|nuyog
|aldaw
|bâgo
|kita, satun, kami
|uno
|dangan, mî, saka, kina
|-
!Binikol sa Amihanang Catanduanes
|sadu
|dawha
|tatlo
|apat
|taho
|baray
|ayam
|lubi / butong
|ardaw
|ba-go
|kita, kami, amo
|ano
|kag / buda
|-
!Minasbate
|usad
|duha
|tulo
|upat
|tawo
|balay
|ido
|buko, lubi
|aldaw
|bag-o
|kita, kami, amon
|nano
|kag
|-
!Rinomblon
|isa
|duha
|tuyo
|upat
|tawo
|bayay
|ayam
|niyog
|adlaw
|bag-o
|kita, aton
|ano
|kag
|-
!Binantoanon
|usa
|ruha
|tuyo
|upat
|tawo
|bayay
|iro
|nidog
|adlaw
|bag-o
|kita, ato
|ni-o
|ag
|-
!Inonhan
|isya
|darwa
|tatlo
|apat
|tawo
|balay
|ayam
|niyog
|adlaw
|bag-o
|kita, taton
|ano
|ag
|-
!Kinaray-a
|sara
|darwa
|tatlo
|apat
|taho
|balay
|ayam
|niyog
|adlaw
|bag-o
|kita, taten
|ano, iwan
|kag
|-
!Hiniligaynon
|isa
|duha
|tatlo
|apat
|tawo
|balay
|ido
|lubi
|adlaw
|bag-o
|kita
|ano
|kag
|-
!Binisaya
|usa
|duha
|tulo
|upat
|tawo
|balay
|iro
|lubi
|adlaw
|bag-o
|kita
|unsa
|ug
|-
!Kinabalian
|usa
|duha
|tuyo
|upat
|tawo
|bayay
|ido
|lubi
|adlaw
|bag-o
|kita
|uno
|ug
|-
!Winaray
|usa
|duha
|tulo
|upat
|tawo
|balay
|ayam
|lubi
|adlaw
|bag-o
|kita
|ano
|ngan, ug
|-
!Sinurigao
|isa
|duha
|tuyo
|upat
|tao
|bayay
|idu
|Niyog
|adlaw
|bag-o
|kami
|unu
|sanan
|-
!Tiniboli
|sotu
|lewu
|tlu
|fat
|tau
|gunu
|ohu
|lefo
|kdaw
|lomi
|tekuy
|tedu
|
|-
!Tinausug
|hambuuk
|duwa
|tu
|upat
|tau
|bay
|iru'
|niyug
|adlaw
|ba-gu
|kitaniyu
|unu
|iban
|-
!Tsinabakano
|uno
|dos
|tres
|cuatro
|gente
|casa
|perro
|coco
|dia
|nuevo
|Zamboangueño: nosotros/kame;
Bahra: mijotros/motros;
Caviteño: nisos
|cosá/ qué
|y/e
|-
!Inespanyol
|uno
|dos
|tres
|cuatro
|persona
|casa
|perro
|coco
|día
|nuevo
|nosotros
|que
|y/e
|-
!Hinokkieng Pilipinhon
|it/tsi̍t (一)
|dī (二) / nňg (兩)
|saⁿ (三)
|sì (四)
|lâng (儂)
|chhù (厝)
|káu (狗)
|iâ (椰) / iâ-á (椰仔)
|di̍t (日)
|sin (新)
|lán (咱)
|siám-mih (啥物)
|kap (佮) / ka̍h (交)
|}
Aduna say pinulongang gigamit sa mga Tao (giila sab isip Yami) didto sa Pulong Orchid sa Taiwan nga wala nahilakip sa tipon sa mga pinulongan sa Pilipinas; apan, nahilakip ning pinulonganang Tinao kun Yinami sa tipong Binatanes kuyog sa mga pinulongang Inivatan, Binabuyan, Initbayat, ug Binatanes, nga nahilakip sa mga pinulongang Pilipinhon.
{| class="wikitable"
!Iningles
!one
!two
!three
!four
!person
!house
!dog
!coconut
!day
!new
!we
!what
|-
!Tinao
|ása
|dóa (raroa)
|tílo (tatlo)
|ápat
|tao
|vahay
|gara
|ngata
|araw
|vayo
|tata
|vela
|-
!Inivatan
|asa
|dadowa
|tatdo
|apat
|tao
|vahay
|chito
|niyoy / gata
|araw
|va-yo
|yaten
|ango
|-
!Binisaya
|usa
|duha
|tulo
|upat
|tawo
|balay
|iro
|lubi
|adlaw
|bag-o
|kita
|unsa
|}
=== Mga Lumadnong Mamulongay ===
Diara ang pagkaihap sa mga lumadnong mamulongay sa mga
{| class="wikitable sortable"
!Pinulongan
!ISO 639-3
!Mga Lumadnong Mamulongay
|-
!Tinagalog
|tgl
|26,387,855
|-
!Binisaya (Sinugboanon)
|ceb
|21,340,000
|-
!Inilokano
|ilo
|7,779,000
|-
!Hiniligaynon
|hil
|7,000,979
|-
!Winaray
|war
|3,100,000
|-
!Tinunga-tungang Binikol
|bcl
|2,500,000
|-
!Pinampanga
|pam
|2,480,000
|-
!Pinangasinan
|pag
|2,434,086
|-
!Minaranaw
|mrw
|2,150,000
|-
!Tinausug
|tsg
|1,822,000
|-
!Minaguindanao
|mdh
|1,800,000
|-
!Tsinabakanong Zambwangganhon
|cbk
|1,200,000
|-
!Kinaray-a
|krj
|1,051,000
|-
!Sinurigao
|sgd, tgn
|1,000,000
|-
!Minasbate
|msb
|530,000
|-
!Inaklanon
|akl, mlz
|520,000
|-
!Inibanag
|ibg
|320,000
|-
!Yinakan
|yka
|110,000
|-
!Ineskaya
|esy
|500
|}
=== Mga Pinulongang Negrito ===
<blockquote>''Punong panid: [[:en:Philippine_Negrito_languages|Mga Pinulongang Negrito sa Pilipinas]] (Dia sad ang tala sa tala niining mga pinulongana)''</blockquote>Adunay pipila ka mga pinulongan sa Pilipinas nga gigamit sa mga tawong Negrito. Kaning mga pinulonga kay nakalakip sa tipong Pilipinhon apan labing sama ang ilahang mga pinulongan sa mga silingang pinulongan kung itandi sa ilahang mga ka-pinulongang-Negrito.<ref>Lobel, Jason William (2013). ''Philippine and North Bornean Languages: Issues in Description, Subgrouping, and Reconstruction'' (Ph.D. in Linguistics thesis). University of Hawaii at Manoa. hdl:[https://hdl.handle.net/10125%2F101972 10125/101972.]</ref>
== Mga Kriolyong Pilipinhon ==
| |||