Kinatawhan : Kalainan tali sa mga rebisyon
Content deleted Content added
No edit summary Mga tag: Giusab ginamit ang mobile Pag-usab ginamit ang mobile Advanced mobile edit |
Fix refs Mga tag: Giusab ginamit ang mobile Pag-usab ginamit ang mobile Advanced mobile edit |
||
Linya 1:
[[Payl:Combotrans.svg|thumb|Ang simbolo sa [[baye]] nga sekso mao ang [[Venus]] (wala) ug ang [[laki]] nga sekso mao ang [[Mars]] (tuo).]]
Ang '''henero''', '''luhin''' o '''kinatawhan''' (Iningles: ''gender'') mao'y usa ka hugpong sa mga kinaiya nga nahigot ug nagpalahi sa [[masulinidad]] ug [[penimidad]]. Kini nga mga kinaiya mahimong maglakip sa sekso ([[laki]], [[baye]], o [[interseks]]), mga butang nga gitino pinaagi sa sekso (mga [[gambalay-ong katilingban]] sama sa mga [[bahin sa |tahas sa kinatawhan]]), o mga [[pagkailhanan sa kinatawhan]].<ref name="udry">{{cite journal|year=1994|title=The Nature of Gender|url=http://people.virginia.edu/~ser6f/udry.pdf|journal=Demography|volume=31|issue=4|pages=561–573|doi=10.2307/2061790|jstor=2061790|pmid=7890091|first1=J. R.|last1=Udry|access-date=2018-04-07|archive-date=2018-08-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20180818075520/http://people.virginia.edu/~ser6f/udry.pdf|
Ang seksologo sa [[Nuzeland]] nga si [[John Money]] nagmugna og kalainan taliwala sa paggamit sa mga pulong nga [[Ang kalainan sa sekso ug kinatawhan|biolohikal nga sekso ug kinatawhan]] isip mga tahas niadtong 1955. Sa wala pa kini, ang pulong nga "gender" panagsa ra nga gigamit sa pagtumbol sa bisan unsang butang gawas sa [[kinatawhang batadilan-on]] sa [[linggwistika]].<ref name=udry /><ref name="haig" /> Ang kahulogan nga gisugyot ni Money wala dayon giila sa kataposan sa napuloan-1970 sa dihang ang teyoriya sa [[peminismo]] nagpataas sa konsepto sa kalainan taliwala sa biolohikal nga ''sekso'' ug ''kinatawhan'' isip usa ka [[katilingbanong pagtukod sa kinatawhan|katilingbanong pagtukod]]. Kini nga kahulugan gigamit gihapon sa daghang mga konteksto, sama sa katilingbanong siyensya<ref name="socialsciencedictionary">{{cite web| url=http://www.socialsciencedictionary.com/GENDER| title=GENDER| publisher=Social Science Dictionary| accessdate=2015-03-20| archive-date=2019-05-20| archive-url=https://web.archive.org/web/20190520122727/http://www.socialsciencedictionary.com/GENDER|
Ang ubang mga konteksto naggamit sa termino nga "gender" aron ilakip o ilisan ang "sekso".<ref name="udry" /><ref name="haig" /> Pananglitan, sa mga pagtuon sa dili-tawo nga mga [[mananap]], ang ''gender'' kay kasagarang ginagamit sa pagtumbok sa sekso sa mananap.<ref name="haig" /> Ang nagbag-o nga kahulogan sa pulong nga "gender" masubay balik sa napuloan-1980. Niadtong 1993, ang [[Food and Drug Administration]] (FDA) misugod sa paggamit sa ''gender'' kaysa terminong "sex" ([[Sinugboanon]]: ''Kiye'').<ref>{{cite web|author=American Food and Drug Administration Serikat|url=http://www.fda.gov/downloads/RegulatoryInformation/Guidances/UCM126835.pdf |title=Guideline for the Study and Evaluation of Gender Differences in the Clinical Evaluation of Drugs}}</ref> Ang pipila sa mga siyensya sa palibot sa ''gender'', usa niini usa ka sanga sa [[katilingbanong siyensya]], nga mao ang [[Katun-anang kinatawhan|mga pagtuon sa kinatawhan]]. Ang [[seksolohiya]] ug [[neyurolohiya]] naghisgot usab sa pipila ka mga butang mahitungod sa ''gender''. Ang katun-anang kinatawhan kasagaran naghisgot sa ''gender'' isip usa ka [[katilingbanong pagtukod]], samtang ang mga natural nga siyensya naghisgot sa mga [[biolohikanhong kalainan]] taliwala sa kalalakin-an ug kababayen-an nga mahimong makaapekto sa pag-uswag sa kinatawhan sa mga tawo. Ang duha ka mga pamaagi nakatampo sa pag-imbestiga sa gidak-on nga ang mga biolohikanhong kalainan makaapekto sa pagporma sa pagkailhanan sa usa ka tawo. Ang [[trikotomiya]] taliwala sa biyolohikal nga sekso, sikolohikal nga kinatawhan, ug mga ''gender role'' unang gipakita sa usa ka artikulong peryodiko mahitungod sa [[transekswalismo]] niadtong 1978.<ref name="haig" /><ref>{{cite journal|year=1978|title=Transsexualism and women: A critical perspective|url=https://archive.org/details/sim_feminist-studies_1978-10_4_3/page/97|journal=Feminist Studies|volume=4|issue=3|pages=97–106|doi=10.2307/3177542|jstor=3177542|author=Yudkin, M.}}</ref>
| |||