Rebisyon niadtong 18:46, 29 Disyembre 2008 tan-awa ang ginikanan Jordz (hisgot \| mga tampo) 2,729 edits gitangtang ang Cebu Historical Project Mas daang pag-usab		Rebisyon niadtong 06:13, 23 Abril 2009 tan-awa ang ginikanan 80.246.169.130 (hisgot) No edit summary Mas bag-ong pag-usab →
Linya 1: ~~{{Napiling artikulo}}~~ ~~:''Ang ngalang Sugbo mahimo usab nga nagpasabot sa [[Pulo sa Sugbo]] ug sa [[Dakbayan sa Sugbo]].''~~ ~~{{Infobox lalawigan sa Pilipinas 2\|~~ ~~infoboxtitle=Lalawigan sa Sugbo\|~~ ~~sealfile=[[Image:Ph_seal_cebu.png]]\|~~ ~~rehiyon=[[Tunga-tungang Kabisay-an]] (Region VII)\|~~ ~~capital=[[Dakbayan sa Sugbo]]\|~~ ~~founded=[[Agosto 6]], [[1565]]\|~~ ~~pop2000=3,356,137\|~~ ~~pop2000rank=kinadak-an\|~~ ~~popden2000=660\|~~ ~~popden2000rank=ika-6 sa kinadak-an\|~~ ~~areakm2=5,088.4\|~~ ~~arearank=ika-19 sa kinadak-an\|~~ ~~mga dakbayang kina-urbanisado=2\|~~ ~~mga nahisakpang dakbayan=4\|~~ ~~mga lungsod=20\|~~ ~~mga barangay=1,203\|~~ ~~mga distrito=8&dagger;\|~~ ~~mga pinulongan=[[Sinugboanon\|Sinugboanon]]\|~~ ~~gobernador=Gwendolyn Garcia\|~~ ~~notes='''&dagger;''' Lakip dinhi ang 2 ka distrito sa [[Dakbayan sa Sugbo]]\|~~ ~~locatormapfile=[[Image:Ph_locator_map_cebu.png]]~~ }} Ang '''[[Sugbo]]''' usa ka [[lalawigan]] sa [[Tunga-tungang Kabisay-an]] sa [[Pilipinas]]. Ang kapital ug kinadak-ang dakbayan sa lalawigan mao ang [[Dakbayan sa Sugbo]]. Ang lalawigan gitibuok sa mga pulo sa [[pulo sa Sugbo\|Sugbo]], [[pulo sa Mactan\|Mactan]], [[pulo sa Malapascua\|Malapascua]], [[pulo sa Bantayan\|Bantayan]], [[pulo sa Olango\|Olango]], ug [[Camotes]]. urriburri Nahimutang kini sa tunga-tungang bahin sa nasod - sidlakan sa [[pulo sa Negros]], sa kasadpan sa [[pulo sa Leyte]] ug amihanang-kasadpan sa [[pulo sa Bohol]] (9°25'N-11°15'N latitud ug 123°13'E-124°5'E longitud). urriburri urriburri Ang kapital nga Dakbayan sa Sugbo, ang nahiunang dakbayan sa Pilipinas, bahin sa [[Metropolitan nga Sugbo]] apil ang unom nga tapad nga mga dakbayan ug unom ka mga [[lungsod]]. Ang [[tugpahanan]] sa lalawigan mao ang [[Mactan-Cebu International Airport]] sa pulo sa Mactan, ang ikaduhang labing importante nga tugpahanan sa nasod. 85% sa mga ''shipping line'' sa Pilipinas nagbase sa Sugbo<ref>{{cite web\|url=http://www.cityofseattle.net/tda/TBfrontsistercebu.htm\| title=CEBU, PHILIPPINES: Sister City report on our sister city in the Philippines.\|}}</ref>. Ang lalawigan may unom ka mga [[pantalan]] nga nasyonal ug usa ka pantalan nga internasyonal, ang Cebu International Port. urriburri urriburri Ang Sugbo usa sa mga labing ugmad nga lalawigan sa nasod. Kini ang sentro sa komersyo, edukasyon ug industriya sa sentral ug habagatang dapit sa kapupod-an. May mga ''five-star'' hotel, casino, puting kabaybayonan, ''golf course'', ''convention center'', ug mga ''shopping mall''. Ang [[Condenast Travellers Magazine]] sa [[UK]] mipadayag sa [[pulo sa Sugbo\|Sugbo]] isip ikapito nga labing nindot nga pulo sa [[Asya]]-[[Kadagatang Indyan]] sa tuig 2007<ref>{{cite web\|url=http://www.concierge.com/bestof/readerschoice/top_islands/topislands_asia\| title= Condé Nast Traveler Readers' Choice Top Islands\|}}</ref>, ang nag-inusarang pulo sa Pilipinas nga napasidunggan sa maong magasin sukad pa sa tuig 2004. urriburri urriburri ~~==Gigikanan sa ngalang "Sugbo"==~~ urriburri ~~May tulo ka kasugiran kabahin sa gigikanan sa ngalang Sugbo:~~ urriburri Sa dihang nangabot ang mga Katsila sa Sugbo, may mga nakit-an kining mga [[lumad]] nga nagtunaw og [[sebo]]. Gipangutana sila sa mga Katsila kon unsa kadtong dapita nga ilang natakasan. Ang mga lumad nga wala makasabot sa gisulti kanila sa mga langyaw, nagtuong gipangutana sila kon unsay ilang gibuhat. Ila kining gitubag nga nagtunaw sila og sebo. Nagtuo usab dayon ang mga Katsila nga ang dapit nga ilang gilandigan ginganlang "Sebu". urriburri Matod ni historyador [[Jes Tirol]], notadong tigpanukiduking Boholano, ang ngalang Sugbo naggikan sa pulong '''sugbo''', nga nagpasabot lanaw sa tubig. urriburri Laing kasugiran mao nga ang ngalang Sugbo gikan sa pulong nga [[sulog]] (''sea current'') nga mamatyagan sa mga mananagat palibot sa pulo. Dinha pod gikuha ang pulong nga [[sinulog]], ang pagsayaw sama sa sulog. urriburri urriburri ~~==Katawhan ug kultura==~~ urriburri Ang mga lumad sa Sugbo gitawag nga mga ''Sugboanon''. Sagad kanila naggikan sa mga [[tawong Austronesyano]] samtang may uban usab nga may kagikang [[Espanyol]] ug [[Intsik]]. Ang mga Kastila ug Intsik may dakong papel sa ekonomiya ug politika sa Sugbo. Daghang mga aspeto sa kulturang Kastila ang makita pa gihapon sa Sugbo. Tungod usab sa taudtaod nga pagkaubos sa mga Amerikano, ang kulturang Amerikano may dakong papel sa kontemporaryong Sugbo. Ang [[pinulongang Ingles]] mao ang [[pinulongan sa pagtudlo]] sa mga pribadong tulunghaan. urriburri urriburri ~~===Katitikan===~~ urriburri ~~{{main\|Katitikan sa Sugbo}}~~ urriburri Ang katitikan sa Sugbo, sa sinulat niini nga porma ug sa [[pinulongang Sinugboanon]], nagsugod sa sayong bahin sa okupasyon sa mga Amerikano. Ang mga higante niining panahona naglakip nila ni [[Vicente Sotto]] ug [[Vicente Rama]]. Sa kasamtangan ang gidaghanon sa mga magsusulat ug magbabasa sa Sinugboanon nagkagamay, apan nagpabiling buhi ang [[Bisaya Magasin]], ang nag-unang institusyon sa katitikang Sugboanon. urriburri urriburri ~~===Mga pinulongan===~~ urriburri Ang lumad nga pinulongan sa Sugbo mao ang [[Sinugboanon]]. Kining maong pinulongan ginatabi usab sa dakong bahin sa [[Mindanao]] ug sa mga silingang pulo sa [[Bohol]], [[Siquijor]], kasadpang [[Leyte]], [[Negros Oriental]], ug mga bahin sa [[Bukidnon]], [[Agusan]], [[Surigao]], [[Davao]], [[Cotabato]], ug [[Zamboanga del Sur]]. May mga kalainan sa Sinugboanon niining mga dapita apan ginagmay lamang kaayo.<ref>Resil Mojares, Cebuano Literature: A Survey of Bibliography with Finding List (Cebu City: University of San Carlos, 1975), p. 5.</ref> Kini ginatabi sa dili mokubos baynte milyones (20 M) ka mga tawo.<ref>http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=ceb</ref> urriburri urriburri ~~Ang mga Sugboanon kahibalo usab motabi sa [[Tinagalog]], ug sa ubang [[Binisaya\|Binisayang pinulongan]] sama sa [[Hiligaynon]] ug [[Winaray]].~~ urriburri urriburri Sa mga pulo sa [[Camotes]], ''Porohanon'' ang ginatabi. Ang labing dakong kalainan niini sa Sinugboanon mao ang paggamit sa "z" sa tingog nga "y" sa Sinugboanon. Pananglitan, ang ''maayo kaayo'' sa Sinugboanon ''maazo kaazo'' sa Porohanon. urriburri urriburri ~~Sa [[Bantayan]], may lahing pinulongan (''Bantayan Visayan'' sa Iningles) ang ginatabi. Kini mas duol sa [[Hiligaynon]] kaysa Sinugboanon.~~ urriburri urriburri ~~Ang [[Kinatsila]] gigamit sa mga mestiso nga komunidad. Ang Iningles ang gigamit sa edukasyon, medya, komersiyo, ug kagamhanan. Ang Inintsek gigamit sa mga komunidad sa mga Intsek.~~ urriburri urriburri ~~===Relihiyon===~~ urriburri ~~[[Image:Magellan cross renovation02.jpg\|thumb\|right\|250px\|Kiyosko sa [[Krus ni Magallanes]], ang simbolo sa pagka-Romano Katoliko sa Sugbo.]]~~ urriburri Mayoriya sa mga Sugboanon mga [[Romano Katoliko]]. May mga minoryang Kristiyanong mga simbahan sama sa [[Asembliya sa Diyos]], [[Iglesia ni Cristo]], [[Saksi ni Jehova]], [[Mormon]], mga [[Muslim]], [[Taoismo]] ug uban pa. urriburri urriburri Ang unang [[patron]] sa Sugbo mao ang [[Santo Niño sa Sugbo]] nga makita sa labing karaang simbahan sa nasod, ang [[Basilica Minore del Santo Niño]]. Tungod sa kanonikal nga kalagdaan sa paggamit og santos nga patron imbes nga si Kristo mismo, ang patron sa Sugbo mao na ang [[Birhen sa Guadalupe]]. urriburri urriburri ~~===Populasyon===~~ urriburri Sumala sa sensus niadtong tuig 2000, ang [[Dakbayan sa Sugbo]] may 718,821 ka mga molupyo.<ref>http://www.census.gov.ph/data/pressrelease/2002/pr02150tx.html</ref> Kini mas daghan baleg 56,522 ka tawo kompara sa 1995 nga Sensus sa Populasyon (POPCEN). Ang ''[[Metro Cebu]]'' ug ang [[lalawigan sa Sugbo]] gibanabanang may 2.5 milyones ka mga molupyo. urriburri urriburri ~~==Heyograpiya==~~ urriburri ~~===Pisikal===~~ urriburri Ang Sugbo nahimutang taliwala sa 9°25' ug 11°15' habagatang latitud ug taliwala sa 123°13' ug 124°5' sidlakang longitud sa sentral nga dapit sa kapupud-ang Pilipinhon. Gikan sa [[Manila]], 365 milyas pahabagatan ang Sugbo. urriburri urriburri Nag-atubang sa [[pulo sa Leyte]] ang amihanang-sidlakang nawong sa lalawigan; sa habagatang-sidlakang bahin niini makita ang [[lalawigan sa Bohol]]. Sa kasadpang direksiyon makit-an ang [[pulo sa Negros]]. Taliwala sa Sugbo ug Bohol nahimutang ang Cebu Strait. Taliwala sa Sugbo ug Negros nahimutang ang Tañon Strait. urriburri urriburri ~~Ang lalawigan mismo naglakip sa mga pulo sa Sugbo, Mactan, Malapascua (Logon, [[Daanbantayan, Sugbo\|Daanbantayan]], Bantayan, Olango, ug Camotes.~~ urriburri urriburri ~~===Politikal===~~ urriburri ~~Ang Sugbo may 44 ka mga [[lungsod]] ug 9 ka mga [[dakbayan]].~~ urriburri urriburri ~~====Mga dakbayan====~~ urriburri {\| urriburri ~~\|-valign="top"~~ urriburri \| urriburri [[Dakbayan sa Bogo]] urriburri [[Dakbayan sa Carcar]] urriburri [[Dakbayan sa Danao]] urriburri [[Dakbayan sa Lapu-Lapu]] urriburri [[Dakbayan sa Mandaue]] urriburri \| urriburri [[Dakbayan sa Naga, Sugbo\|Dakbayan sa Naga]] urriburri [[Dakbayan sa Sugbo]] urriburri [[Dakbayan sa Talisay, Sugbo\|Dakbayan sa Talisay]] urriburri [[Dakbayan sa Toledo]] urriburri \|} urriburri urriburri ~~====Mga lungsod====~~ urriburri {\| urriburri ~~\|-valign="top"~~ urriburri \| urriburri [[Alcantara, Sugbo\|Alcantara]] urriburri [[Alcoy, Sugbo\|Alcoy]] urriburri [[Alegria, Sugbo\|Alegria]] urriburri [[Aloguinsan, Sugbo\|Aloguinsan]] urriburri [[Argao, Sugbo\|Argao]] urriburri [[Asturias, Sugbo\|Asturias]] urriburri [[Badian, Sugbo\|Badian]] urriburri [[Balamban, Sugbo\|Balamban]] urriburri [[Bantayan, Sugbo\|Bantayan]] urriburri [[Barili, Sugbo\|Barili]] urriburri [[Boljoon, Sugbo\|Boljoon]] urriburri \| urriburri [[Borbon, Sugbo\|Borbon]] urriburri [[Carmen, Sugbo\|Carmen]] urriburri [[Catmon, Sugbo\|Catmon]] urriburri [[Compostela, Sugbo\|Compostela]] urriburri [[Consolacion, Sugbo\|Consolación]] urriburri [[Cordova, Sugbo\|Cordova]] urriburri [[Daanbantayan, Sugbo\|Daanbantayan]] urriburri [[Dalaguete, Sugbo\|Dalaguete]] urriburri [[Dumanjug, Sugbo\|Dumanjug]] urriburri [[Ginatilan, Sugbo\|Ginatilan]] urriburri [[Liloan, Sugbo\|Liloan]] urriburri \| urriburri [[Madridejos, Sugbo\|Madridejos]] urriburri [[Malabuyoc, Sugbo\|Malabuyoc]] urriburri [[Medellin, Sugbo\|Medellin]] urriburri [[Minglanilla, Sugbo\|Minglanilla]] urriburri [[Moalboal, Sugbo\|Moalboal]] urriburri [[Oslob, Sugbo\|Oslob]] urriburri [[Pilar, Sugbo\|Pilar]] urriburri [[Pinamungahan, Sugbo\|Pinamungahan]] urriburri [[Poro, Sugbo\|Poro]] urriburri [[Ronda, Sugbo\|Ronda]] urriburri [[Samboan, Sugbo\|Samboan]] urriburri \| urriburri [[San Fernando, Sugbo\|San Fernando]] urriburri [[San Francisco, Sugbo\|San Francisco]] urriburri [[San Remigio, Sugbo\|San Remigio]] urriburri [[Santa Fe, Sugbo\|Santa Fe]] urriburri [[Santander, Sugbo\|Santander]] urriburri [[Sibonga, Sugbo\|Sibonga]] urriburri [[Sogod, Sugbo\|Sogod]] urriburri [[Tabogon, Sugbo\|Tabogon]] urriburri [[Tabuelan, Sugbo\|Tabuelan]] urriburri [[Tuburan, Sugbo\|Tuburan]] urriburri [[Tudela, Sugbo\|Tudela]] urriburri \|} urriburri urriburri ~~==Kasaysayan==~~ urriburri ~~{{main\|Kasaysayan sa Sugbo}}~~ urriburri ~~Sa wala pa moabot ang mga Kastila, ang Sugbo usa na ka poste sa negosyo, ug may ruta sa pamaligya ngadto padulong sa [[Borneo]], [[Indonesia]], [[Tsina]], ug [[Arabya]].~~ urriburri urriburri Miabot si [[Fernando de Magallanes]] sa Sugbo sa sayong bahin sa Abril, tuig [[1521]]. Iyang gihigala si [[Raha Humabon]] ug gikombensir kini sa pag-ila sa hari sa Espanya isip labawng hari kaniya. Gibunyagan si Humabon ug ang iyang asawa isip Haring Carlos ug Raynang Juana. Ang Santo Niño gihatag sa hari ug rayna isip simbolo sa kalinaw taliwala sa mga Kastila ug sa mga Sugboanon. Sa [[Abril 14]], 1521, gitanom ni Magallanes ang dakong [[Krus ni Magallanes\|krus nga kahoy]] nga simbolo sa pagka-Katoliko sa mga Sugboanon. urriburri urriburri Sa [[Abril 27]], nahitabo ang [[Panagsangka sa Mactan]] diin napatay si Magallanes ni [[Lapu-Lapu]]. Matod ni [[Antonio Pigafetta]], ang lawas ni Magallanes wala gayod makuha nila pagbalik bisan kon misuway sila paghaylo sa mga lumad og bugti niini nga mga lamas ug alahas. urriburri urriburri Kap-atag upat ka tuig human ang pagtaak ni Magallanes sa Sugbo, miabot ang [[kongkistador]] [[Miguel Lopez de Legazpi]]. Ilang gibombardiyo ang barangay ni [[Rajah Tupas]]. Kini ilang gipatindog pagbalik human mailog ug ginganlang ''Villa del Santíssimo Nombre de Jesús'' (Ang Barangay sa Labing Balaang Ngalan ni Hesus). Sa tuig [[1569]] kini ang unang Kastilang ''settlement'' sa Pilipinas. urriburri urriburri ~~Sa [[Agosto 14]], [[1571]], ang Santissimo Nombre nahimong usa ka diyoses. Si Legazpi mibiya sa Sugbo ug mibalhin una ngadto sa Iloilo ug dayon sa Manila.~~ urriburri urriburri ~~Panahon sa [[Ikaduhang Gubat Kalibotanon]] ang Sugbo nahimong importanteng base sa mga Hapon. Ang pangita sa sundalo sa Hinapon ni kuha sa Sugbo sa tuig 1942,~~ urriburri Sa panahon nga libersayon sa Sugbo way labanan sa uban nga sa nasud sa mga sundalo sa Pilipinhon ug Amerikanhon uban sa gerilyang Sugboanon nga pagsupak sa mga katiguman sa Hinapon way kapildehang nga pagkahuman sa gubat sulud sa tuig 1945. urriburri urriburri ~~Ang mga tuig human sa Ikaduhang Gubat nakakita sa pagsolidipikar sa kontrol sa pipila ka mga gamhanang pamilya sa lain-laing dapit sa Sugbo.~~ urriburri urriburri Sa sayong bahin sa dekada 90 ang Sugbo nahiagom sa katalagman sa [[Bagyong Ruping]]. Kini miresulta sa pagkatibuok sa ideya sa [[Republika sa Sugbo]] dihang ang nasodnong kagamhanan sa Manila wala makatabang sa lalawigan tungod sa pagpakapuliki niini sa mga nanginahanglan usab og tabang gikan sa [[Luzon]]. urriburri urriburri ~~===Cebu Provincial History Project===~~ urriburri ~~{{main\|Cebu Provincial History Project}}~~ urriburri Ang Cebu Provincial History Project naglaraw sa pagsulat og 55 ka libro, nga nagtuki sa mga kasaysayan sa kalungsoran ug mga dakbayan sa tibuok probinsiya sa Sugbo. Ubos sa pagdasig ni Gobernadora [[Gwendolyn Garcia]] ug inabagan sa hunta probinsiyal. Usa kini ka makasaysayanon nga gimbuhaton, kay wala pa may laing susama niini sa tibuok nasod. urriburri urriburri ~~==Tan-awa usab==~~ urriburri [[Talaan sa mga Gobernador sa Sugbo]] urriburri [[Pulo sa Sugbo]] urriburri [[Metro Cebu]] urriburri [[Dakbayan sa Sugbo]] urriburri [[Cebu Provincial History Project]] urriburri urriburri ~~==Dugang kasayoran==~~ urriburri [http://www.cebu.gov.ph Opisyal nga balayan sa kagamhanan sa lalawigan sa Sugbo] urriburri [http://www.cebucity.gov.ph Opisyal nga balayan sa kagamhanan sa dakbayan sa Sugbo] urriburri [http://emperorkevin.blogspot.com/ TWBPSK Kevin Ray's Corner Blog] urriburri [http://www.sunstar.com.ph/cebu/ Onlayn nga bersiyon sa Sun.Star Cebu] urriburri [http://dyab-cebu.blogspot.com/ DYAB Abante Bisaya] urriburri [http://www.wayblima.com/ Cebu Portal and Visitors Guide] urriburri [http://www.dazzlingcebu.com Dazzling Cebu - What it is now] urriburri urriburri ~~==Mga reperensiya==~~ urriburri ~~{{reflist}}~~ urriburri urriburri ~~{{Sugbo}}~~ urriburri ~~{{Kabisay-ang lateral}}~~ urriburri urriburri ~~[[Category:Sugbo\| ]]~~ urriburri urriburri ~~[[bcl:Cebu]]~~ urriburri ~~[[de:Cebu]]~~ urriburri ~~[[en:Cebu]]~~ urriburri ~~[[es:Provincia de Cebú]]~~ urriburri ~~[[fi:Cebu]]~~ urriburri ~~[[fr:Cebu]]~~ urriburri ~~[[ia:Cebú]]~~ urriburri ~~[[ilo:Cebu]]~~ urriburri ~~[[it:Provincia di Cebu]]~~ urriburri ~~[[ja:セブ州]]~~ urriburri ~~[[la:Cebu]]~~ urriburri ~~[[mk:Кебу]]~~ urriburri ~~[[ms:Cebu]]~~ urriburri ~~[[nl:Cebu (provincie)]]~~ urriburri ~~[[no:Cebu]]~~ urriburri ~~[[pam:Cebu]]~~ urriburri ~~[[pl:Cebu (prowincja)]]~~ urriburri ~~[[pt:Cebu]]~~ urriburri ~~[[sv:Cebu]]~~ urriburri ~~[[tl:Cebu (lalawigan)]]~~ urriburri ~~[[vi:Tỉnh Cebu]]~~ urriburri ~~[[war:Sugbo]]~~ urriburri ~~[[zh:宿霧省]]~~ urriburri urriburri urriburri urriburri urriburri urriburri urriburri urriburri urriburri urriburri urriburri urriburri urriburri urriburri urriburri urriburri urriburri urriburri urriburri urriburri urriburri urriburri urriburri urriburri urriburri urriburri urriburri urriburri urriburri urriburri urriburri urriburri urriburri urriburri urriburri urriburri urriburri urriburri urriburri urriburri urriburri urriburri urriburri urriburri urriburri urriburri1235tfttf

Sugbo : Kalainan tali sa mga rebisyon