Julius Caesar : Kalainan tali sa mga rebisyon

Si '''Julius Caesar''' (gihubad usab ug ''Julio Caesar'' o ''Julio Cesar'') ([[100 B.K.|100]]?-[[44 B.K.]]) maoy usa sa mga bantugang heneral ug pulitiko sa [[Karaang Roma]]. Siya nahimong usa ka maayong pamunong militar, ug dako'g natampo sa pagtubo sa Roma ngadto sa usa ka Imperyo. Ang iyang kadaugan sa nahitabong [[Gubat Sibil sa Roma|gubat sibil]] nakahimo kaniyang usa ka [[diktador]] sa Roma. Apan ang iyang gahom nakahulga sa iyang mga kaaway sa politika, ug pipila kanila ang mipatay kaniya niadtong [[44 B.K.]]

 

Si Gaius Julius Caesar natawo sa Roma sa usa ka adunahang banay. Sa edad nga 17 iyang gipakaslan si [[Cornelia]], anak ni [[Lucius Cornelius Cinna]]. Si Cinna usa ka kauban ni [[Gaius Marius]], usa ka iladong lider. Si [[Lucius Sulla]], ang diktador sa Roma kaniadto, misugo kang Caesar sa [[Pakigbuwag|pagbuwag]] kang Cornelia, apan wala misugot si Caesar. Busa miadto siya sa [[Karaang Gresya|Gresya]] aron maka-eskapo kang Sulla, ug aron usab makatuon ug [[Pilosopiya]] ug [[Oratorya]]. Wala magdugay gipasaylo ni Sulla si Caesar, ug busa mibalik siya sa Roma. Si Caesar ug Cornelia adunay anak-babaye, si Julia. Namatay si Cornelia niadtong mga [[68 B.K.]]

 

Nahilig si Caesar sa politika, ug gisulayan niya ang pagkuha sa suporta sa mga tawo. Niadtong [[65 B.K.]], gipili siya ngadto sa opisyo sa ''[[Aedile]]''. Niadtong [[62 B.K.]] nahimo siya ''[[Praetor]]'', ang opisyo nga gisundan sa ''[[consul]]''.

 

 

Niadtong [[60 B.K.]] nakig-anib si Caesar kang [[Marcus Licinius Crassus]] ug [[Gnaeus Pompey]], busa natukod ang [[Unang Triyumbirato]]. Kini nga alyansa naghupot ug dakong gahom sa Roma. Si Crassus usa ka tawong adunay dakong gahom ug kwarta. Si Pompey inila tungod sa iyang bag-ong kadaugan sa [[Asya Minor]] ug isip usa ka maayong pamunong militar. Si Caesar, sa iyang bahin, nahimong Consul niadtong [[59 B.K.]]. Silang tulo migamit ug kusog ug kwarta alang sa pagpadayon sa ilang mga programa, apan nakuha nila ang kalagot sa mga konserbatibong pulitiko. Sa tuig [[59 B.K.]] gipangasaw ni Caesar si [[Calpurnia]], anak ni [[Lucius Piso]] sa Roma. Sa mao usab nga tuig gipangasawa ni Pompey si Julia, ang anak ni Caesar.

 

Si Caesar usa ka pulitiko, apan nasayod siyang gikinahanglan ang mga kadaugang militar aron modako ang iyang gahom. Niadtong [[58 B.K.]] gisugdan niya ang usa ka kampanya para masakop ang [[Gaul]] (karon [[Pransiya]]). Didto migawas ang iyang talento sa pakiggubat. Sa siyam niya ka tuig sa Gaul, duha ra ka sangka siya napildi. Nakuha niya ang kayutaan silangan sa [[Suba Rhine]], gi-abog ang mga Aleman sa Gaul, ug mitabok sa Rhine aron mapakita ang gahom sa Roma. Gisulong usab niya sa makaduha ang [[Britanya]], niadtong [[55 B.K.|55]] ug [[54 B.K.]]

 

Bisan tuod ug daghang kasaulugan ang gipasiugdahan sa Roma aron mahinumdom ang iyang mga kadaugan, dili tanan ang nahimuot sa kampanya ni Caesar. Pipila sa iyang mga higala, sama ni Pompey, ang na-alarma sa iyang nagkadakong kasikat. Ang kasuya ni Pompey nakatukmod kaniya sa usa ka alyansa uban sa mga konserbatibo. Niadtong [[49 B.K.]], ang maong pundok misugo kang Caesar sa pagbiya sa iyang kasundaluhan.

 

Niadtong [[49 B.K.]], gitudlo niya ang iyang kaugalingon isip Diktador ug Konsul. Gisugat niya ang kasundaluhan ni Pompey sa misunod nga tuig didto sa [[Sangka sa Pharsalus]], [[Gresya]]. Napukan ang kasundaluhan ni Pompey, ug mi-eskapo si Pompey pag-usab ngadto nasad sa [[Ehipto]]. Misunod si Caesar, apan sa iyang pag-abot didto gipatay na diay si Pompey sa pipila ka asasin. Didto niya naka-ila si [[Cleopatra]].

 

Sa wala pa siya mobalik sa Roma, gidaog usa ni Caesar ang gubat nga iyang gilusad para mabutang sa trono sa Ehipto si Cleopatra. Human niadto, iya siyang gidala ngadto sa Roma. Gidaog niya ang misunod nga gubat batok kang [[Pharnacles II]], hari sa [[Pontus]]. ''Veni, vidi, vici'' (Ako miabot, ako nakakita, ako nakabuntog), mao ang iyang gibatbat sa [[Senado sa Karaang Roma|senado]] human sa iyang kadaugan sa [[Sangka sa Zela]], bahin saq karon mao ang [[Turkey]].

 

Si Caesar na ang nahimong dili malupig nga lider sa Roma. Iyang gipasaylo ang mga sumusunod ni Pompey. Ang katawhan nahimuot kaniya, busa gihatagan siyag gahom sa pagkadiktador ubos sa napulo ka tuig. Dili pa kontento, gipatas-an niya kini ngadto sa ''Diktador hangtod Kamatayon''. Sa usa ka kasaulugang publiko, gihatag unta ni [[Marco Antonio]] ang korona sa usa ka hari, apan kay dili man ganahan ang mga Romano ug hari, wala kini niya dawata.

 

Bisan ug wala dawata ni Caesar ang korona, daghan ang nagduda nga nagplano si Caesar nga mahimong hari. Si [[Marcus Junius Brutus]] ug [[Gauis Cassius]], kinsa pulos gipasaylo ni Caesar human sa [[Sangka as Pharsalus]], nanguna sa usa ka pundok sa mga aristokratiko arong patyon ang diktador. Niadtong [[Marso 15]], [[44 B.K.]] (ang Ides sa Marso), ilang gidunggab si Caesar samtang misulod siya sa usa ka panagtigom sa Senado. Kapin 20 ka samad dinunggaban ang iyang nadawat sa mga mamumuno.

 

Napungot ang mga Romano sa asassinasyon, kadaghanan kanila gisulong ang balay sa mga mamumuno. Ang iyang kamatayon nakatukmod ug kagubot, kay daghan man ang naglaraw nga mopuli kaniya. Busa natukod ang [[Ikaduhang Triyumbirato]].

 

 

Apan pipila sa iyang gibuhat ang nakapa-ubos sa garbong Romanhon. Usa niini mao ang iyang pagpaubos sa Senado ngadto sa usa ka pundok-tigtambag lamang. Kini nga maong kawalay respeto nakapapungot sa pipila ka mga senador. Daghan usab ang nalain sa iyang pagdumala isip Diktador. Ang paghatag usab niyag katungod sa mga dili-Romanhon nakadugang sa kalagot sa mga tawo.

 

Isip usa ka orator, si Caesar nagsunod lamang kang [[Cicero]], ang kinamaayuhang orator nga Romano. Nailhan usab si Caesar isip usa ka manunulat. Ang iyang ''[[Komentaryo sa Bubat Galiko]]'', diin niya gitala ang iyang kampanya sa Gaul, maoy iyang kinamaayuhang sinulat bahin sa [[Kasaysayan]]. Ang iyang klaro ug direktang istilo maoy nakahimo niining modelo sa mga misunod nga historyador.

 

 

{{Link FA|es}}

[[war:Julius Caesar]]

[[yi:יוליוס קייסער]]

[[za:Gaejsa]]

[[zh:恺撒]]