Kimika : Kalainan tali sa mga rebisyon
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Linya 10:
Ang pagpatin-aw sa mga hilitabong kimikal nasayod lamang una sa pilosopiya sa [[Karaang Gresya]], ilabi na sa mga teorya sa [[atomismo]], nga gipatin-aw ang tanang butang isip binahin sa mga pagkagamayng mga partikulo nga gitawag og ''atom''. Sa wala pa niini, gisugdan na ang pagtuon sa [[alkemiya]] nga naggikan sa lihok nga pagkuha sa mga [[Metalurhiya|putling]] mga [[metal]] pinaagi sa pag-asal sa mga ''[[ore (metal)|ore]]'' kun tinubdang mineral sa mga metal. Ang mga magtutuon sa alkemiya nagtuyong makakita og Bato og Tigpangatarong kun ''Philosopher's Stone'' nga mag-usab sa bisan unsang metal ngadto sa [[bulawan]]. Nagpadayon ang praktis sa alkemiya pagkagun-ob sa [[Imperyo sa Roma]], sa Islamikong imperyo sa mga Arabo (mga 600-1200 CE), diin napalambo ang uban pang mga siyensiya. Gipalambo ang [[Pagpangutana sa Siyensiya]] nila ni [[Alhazen]] and [[Jābir ibn Hayyān]] (Geber) ug nabantog ang mga siyudad sa [[Bayt al-Hikma]], [[Al-Andalus]] ug [[Alexandria]] sa pagpalambo sa alkemiya. <br />
<br />
Sa sinugdanan sa ika-12 nga katuigan, gipahibalo na sa [[Uropa]] ang mga panukiduki sa mga Arabo sa mga natad sa siyensiya ug matematika. Kini nagpasugod sa [[Renasans|Pagkabalik]] kun ''Renaissance'' sa ika-15 nga katuigan. Tungod kay nahiuban sa mga siyentipikong panulat sa mga Arabo ang mga karaang teorya sa pagka-butang, nakaplagan og balik ang teorya sa atomismo, ug kini gipalambo sa mga siyentista niining panahona. Si [[Robert Boyle]] mao ang usa sa mga nag-unang nagpatin-aw sa kinaiya sa pagka-butang, ilabi na sa [[Balaod Boyle|baryasyon]] sa presyon sa usa ka ''gas'' kon mousab ang ining lawak. <br />
<br />
Nagsugod lamang ang kimika sa iyang pangkarong porma sa ika-18 nga katuigan. Niadtong 1783, gipatin-aw ni [[Antoine Lavoisier]] (ang inilang Amahan sa Modernong Kimika) ang [[Balaod sa Balanse sa Kadaghan]] sa mga butang nga gikan o ipaagi sa usa ka prosesong kemikal. Kutob 1800 gipatin-aw ni [[John Dalton]] ang bag-ong [[Teoriya sa Atom]] diin gipauban ang mga karaang teoriya sa atom nga gikan sa atomismo. Niining panahona nadiskubre na ang [[elemento|putling porma]] sa mga ''gas'': ang ''[[nitrogen]]'' kun ''azote'' nadiskubre niadtong 1772 ug ang ''[[oxygen]]'' nadiskubre sa 1773, ug nagpadayon pa ang pagdiskubre sa uban pang mga elemento. Gipasimple ang gigamit nga pinulongan sa kimika, ug midaghan ang mga magtutuon sa kimika. Gisulay ni Friedrich Wöhler niadtong 1828 pagmugna sa ''urea'', kadtong butang nga gipagula sa lawas sa tawo sa ihi, gikan sa mga butang sa laboratoryo, ug midaog: iyang gipakita nga ang mga organikong butang mahimo upod himoon gikan sa mga di-organikong butang. Kini miguba sa mga karaang teorya kabahin sa mga organikong butang ug giandam ang posibilidad sa [[kimika organiko|mamugnaong kimika sa mga organikong kabtangan]]. Sa unang bahin sa ika-20 nga katuigan gisulay ni [[Ernest Rutherford]] (1909) ug [[Niels Bohr]] (1913) paghulagway sa kinaiya sa atom.<br />
Linya 16:
Si [[Dimitry Mendeleyev]] nagsulay paghan-ay sa mga nadiskubreng mga elemento sa ulahing bahin sa ika-19 nga katuigan. Ang iyang minugnang [[Tabla Peryodiko sa mga Elementos]] nagpakita sa paghan-ay sa mga butang nga nahisama sa pipila ka katakos, sama sa ilang kalihokan o kinaiya sulod sa reaksyon kauban sa ''oxygen'' o sa mga [[asido]]. Kini nakatabang sa pagdiskubre sa mga elemento [[gallio]] (Ga) ug [[germanio]] (Ge), ug nakita kining han-aya nga daw gihanay agad sa mga [[numero atomiko]] sa mga elementos, niadtong napalambo na ang Teorya sa Atom ug nadiskubre na ang mga partikulo sulod sa atom: ang ''proton'', ang ''neutron'', ug ang ''electron''. <br />
<br />
== Mga Natad ==
| |||