Kimika : Kalainan tali sa mga rebisyon

 

Ang mga nagdukiduki ug nagpalambo niining siyensiya ug nagtrabaho dinhing natara ginatawag og ''kimista''.

Ang pagpatin-aw sa mga hilitabong kimikal nasayod lamang una sa pilosopiya sa [[Karaang Gresya]], ilabi na sa mga teorya sa [[atomismo]], nga gipatin-aw ang tanang butang isip binahin sa mga pagkagamayng mga partikulo nga gitawag og ''atom''. Sa wala pa niini, gisugdan na ang pagtuon sa [[alkemiya]] nga naggikan sa lihok nga pagkuha sa mga [[Metalurhiya|putling]] mga [[metal]] pinaagi sa pag-asal sa mga ''[[ore (metal)|ore]]'' kun tinubdang mineral sa mga metal. Ang mga magtutuon sa alkemiya nagtuyong makakita og Bato og Tigpangatarong kun ''Philosopher's Stone'' nga mag-usab sa bisan unsang metal ngadto sa [[bulawan]]. Nagpadayon ang praktis sa alkemiya pagkagun-ob sa [[Imperyo sa Roma]], sa Islamikong imperyo sa mga Arabo (mga 600-1200 CE), diin napalambo ang uban pang mga siyensiya. Gipalambo ang [[Pagpangutana sa Siyensiya]] nila ni [[Alhazen]] and [[Jābir ibn Hayyān]] (Geber) ug nabantog ang mga siyudad sa [[Bayt al-Hikma]], [[Al-Andalus]] ug [[Alexandria]] sa pagpalambo sa alkemiya. <br />

<br />

<br />

Nagsugod lamang ang kimika sa iyang pangkarong porma sa ika-18 nga katuigan. Niadtong 1783, gipatin-aw ni [[Antoine Lavoisier]] (ang inilang Amahan sa Modernong Kimika) ang [[Balaod sa Balanse sa Kadaghan]] sa mga butang nga gikan o ipaagi sa usa ka prosesong kemikal. Kutob 1800 gipatin-aw ni [[John Dalton]] ang bag-ong [[Teoriya sa Atom]] diin gipauban ang mga karaang teoriya sa atom nga gikan sa atomismo. Niining panahona nadiskubre na ang [[elemento|putling porma]] sa mga ''gas'': ang ''[[nitrogen]]'' kun ''azote'' nadiskubre niadtong 1772 ug ang ''[[oxygen]]'' nadiskubre sa 1773, ug nagpadayon pa ang pagdiskubre sa uban pang mga elemento. Gipasimple ang gigamit nga pinulongan sa kimika, ug midaghan ang mga magtutuon sa kimika. Gisulay ni Friedrich Wöhler niadtong 1828 pagmugna sa ''urea'', kadtong butang nga gipagula sa lawas sa tawo sa ihi, gikan sa mga butang sa laboratoryo, ug midaog: iyang gipakita nga ang mga organikong butang mahimo upod himoon gikan sa mga di-organikong butang. Kini miguba sa mga karaang teorya kabahin sa mga organikong butang ug giandam ang posibilidad sa [[kimika organiko|mamugnaong kimika sa mga organikong kabtangan]]. Sa unang bahin sa ika-20 nga katuigan gisulay ni [[Ernest Rutherford]] (1909) ug [[Niels Bohr]] (1913) paghulagway sa kinaiya sa atom.<br />

* Ang [[kimika analitiko]] maoy natad nga nagtuon sa mga pamaagi sa kimikal nga pag-analisar sa mga kabtangan. Kining natara nagtuyong ipalambo, pananglitan, ang pag-analisar sa pagka-anaa sa mga ''[[heavy metals]]'' sa imnong-tubig, sa pagka-anaa sa mga [[pestisidyo]] sa mga bunga sa mga tanom nga gisalib-an og pestisidyo didto sa uma, ug sa pagka-anaa sa mga [[lana (kimika)|lana]], mga [[protina]], ug mga [[karbohidrato]] sa mga pagkaon aron [[Pahibalo sa Nutrisyon|pahibal-an]] ang mga konsumidor o mangangaon.<br />

* Ang [[kimika pisiko]] maoy natad nga nagtuon sa kinaiya sa mga molekula isip mga pisikal nga butang. Ginatuon ang ilang katakos paglihok, pagbangga sa uban pang mga molekula ug ang ilang pagsuyop sa [[enerhiya]], ug gipatin-aw ang kadugtungan sa maong mga katakos sa mga katakos nga ginaobserbahan sa mga sampol nga makita (gitawag og ''bulk'' properties, kay ang mga sampol nga makita gitawag og ''bulk''). Pananglit sa mga gituon sa maong natara mao ang pagbulag sa duha og daghan pang mga kabtangang likido nga gisagol, pinaagi sa [[paglaga (kimika)|paglaga]] sa sinagol ug pagpabalik sa ''gas'' nga nahimo ngadto sa pagkalikido (gitawag og ''[distillation]'').<br />

Ang uban pang mga natad mga deribatibo lamang sa naasoyng lima. Pananglit, ang ''organometallic chemistry'' kun [[kimika organometalika]] usa ka pagpakig-uban sa kimika organiko ug inorganiko.

 

[[ar:كيمياء]]

[[arc:ܟܝܡܝܐ]]

[[as:ৰসায়ন]]

[[ast:Química]]