Satur P. Apoyon

Si Saturnino “Satur” P. Apoyon (natawo Disyembre 24, 1935), usa ka prolipikong magsusulat sa pinulongang Binisayang Sinugboanon.

Payl:Saturpic2.jpg

Pamilya

Siyay ikaunom nga anak sa magtiayong Gabino Manitas Apoyon ug Rufina Mirontos Pinoso, usa sa mga yanong banay sa Sityo Abatan, Lincod, Bohol, Bohol.

Ang ilang kinamanghoran, si Papias P. Apoyon, usa upod ka lubasang magtatampo og balak ug sugilanon sa Bisaya Magasin apan mitaliwan niadtong Disyembre 21, 2003. Ang uban niyang mga igsoon mao sila si Victoriano (PSK), Lope, Rosario (PSK), Rosalia, Albino (PSK), ug Pedro.

Naminyo siya kang Anecita Camasura Diao, kaliwat Batacnon ug Argawanon, niadtong Marso 18, 1976 diin gihimo ang sagradong kasal sa Assumption Church, Dalan F. Torres, Dakbayan sa Davao.

Nanimuyo sila karon sa 71 Opal St., SM Village sa maong siyudad. Ilang kauban si Aneza Y. Diao, pag-umangkon sa asawa ni SPA, nga pormal nilang gisagop gikan pa sa pagkatawo niini niadtong Disyembe 26, 1987.

Impluwensiya sa panulat

Sukad sa iyang pagkabata nagpakita na siya sa pagka mahiligon sa arte, ilabi na sa pagsulat sa ginagmayng uluestorya, pagdrowing-drowing og mga karakter nga Minoros nga mag-eskrima, ug eskrip sa dayalogo nga ipresentar sa saringan. May mga higayon upod nga siya himoong "ghost writer" sa mga inahan sa silingan nga magpasulat og sulat ngadto sa nanglampanog nga mga anak aron malukmay sa pagpanguli o bisan mobalos lamang kon nainunsaon na ang ilang kahimtang.

Sa iyang unang drama Silot sa Langit nga gipasundayag atol sa pangilin sa ilang sityo, siya ra usab ang direktor, aktor ug prodyuser sa maong dula sa bantawan. Gisundan kadtog laing eskrip (Maria Aurora) nga gipasundayag sa silingang lungsod sa Cortes ug unya gihulaman sa kabanay sa Dumalinao, Zamboanga del Sur, hangtod nawani sa dayon.

Panulat isip karera

Ang ganghaan sa iyang propesyonal nga karera sa panulat mao ang bangga sa sugilagming sa mga tinun-an sa BISAYA Magasin sa tuig 1955 diin nanagsunod-sunod ang tulo niya ka salmot sa paghakgom og kadaogan sa sinemanang indigay-- Sama sa Gapnud, Ang Adlawng Mosalop ug Pagbuklad sa Bulak nga nanggula sa mga isyu sa maong magasin sa Mayo 18, Agosto 17, ug Nobiyembre 18, 1955.

Gikan niadto, nanampo usab siyag mga artikulo ug balak sa Ang Katarungan sa Dakbayan sa Cagayan de Oro ug Ang Bag-ong Lungsoranon sa Sugbo. Unya nadawatan upod siya sa Alimyon, Silaw ug Bag-ong Suga ug ginagmayng tampo sa Philippines Free Press, Weekly Graphic ug Philippine Focus. Dinha usay sinulat niya sa Liwayway Magazine ug pipila ka Tinagalog nga komiks.

Apan ang Bisaya Magasin gayod ang labing nakaumol sa iyang dagang. Ubay-ubay na ang nasulat niyang mga artikulo, balak ug sugilanon sa maong malungtarong magasing Binisaya. Ang napulog unom ka anib niyang sugilanon, "Sarani", mahitungod sa tribung Sangil sa Isla sa Balut, Davao del Sur gisugdan pagseryal sa BISAYA sugod sa tunga-tunga sa tuig 1965 sa kapanahonan pa ni Editor Francisco Candia.

Una moabot ang bag-ong milenyo, mibalik siyag sulat alang sa Bisaya nga maorag nahikling sa Dekada 90. Lainlain gihapong mga potahe. Apil pa ang gitikgitik nga usa sa mga matang sa panulat nga iyang ampay.

Misulay usab siyag taak sa pelikulang Binisaya sa 1974 pinaagi sa eskrip nga gisukad sa gimimograp nga pampleto nga naglangkob sa mga pasiaw, “Bol-anon Ko, Nyor!” Apan wala mokita ang proyekto kay gihamok sa protesta sa hut-ong sa mga Bol-anon sa Davao ug Bohol. Unya sa 1967 nagpatik og mantalaan “Southern Observer” sa Digos, Davao del Sur ug human sa EDSA I sa 1986 nagpatik na upod siyag magasin “Mindanao LIFE”. Pipila ka tuig, gidoblehan sa tabloid nga “Lumad” gikan Nobiyembre 1991 hangtod sa 1995.

Gumikan sa iyang kasinatian sa pagka koresponsal ug pagka staffer sa Bohol Chronicle, nahimo siyang usa sa mga peryodista sa Dakbayan sa Davao sukad sa Agosto 25, 1960 ug hangtod sa 2006 gipadayon pa gihapon ang iyang pagka koresponsal sa Philippines News Agency (PNA) nga iyang nasilbihan isip Davao Bureau Chief gikan sa Marso 16, 1980 hangtod sa Hunyo 24, 2001.

Ang PNA ubos sa News and Information Bureau (NIB) maoy iyang ikaduhang ahensiya sa pangawani sa gobyerno. Una siyang misulod sa serbisyo sibil niadtong Agosto 12, 1968 sa buhatan rehiyonal sa Department of Social Welfare (DSW). Sa dihang nabakante ang posisyon sa hepe sa buro sa PNA sa Dakbayan sa Davao, mibalhin siya niadtong Marso 16, 1980.

Ang kinaulahiang duha ka kaakohan nga may kalambigitan sa pagka magdadagang mao ang iyang pagka pangulo sa Davao Writers Guild, Inc. ug pagka sakop sa Committee on Literary Arts sa National Commission on Culture and the Arts (NCCA) gikan sa Hulyo 1, 2001 hangtod sa Hunyo 30, 2004 alang sa Sidlakan-Habagatang Mindanaw.

Edukasyon

Bahin sa iyang edukasyon, siya nagtungha sa primariya sa Lincod Primary School (1947-50; intermedya sa Maribojoc Central Elementary School (1951-52); segundariya sa Saint Vincent Institute (1955-59) sa poblasyon sa Maribojoc; kolehiyo sa Holy Name College ug Rafael Palma College sa kaulohang lungsod sa Tagbilaran, Bohol (1959-60) ug hinay-hinayng nadugtongan hangtod nakab-ot ang AB-English nga diploma paglabay sa kapin duha ka dekada sa University of Mindanao sa putol-putol nga pagtungha samtang nagtrabaho sa Department of Social Welfare and Development sa Dakbayan sa Davao.

Una mopasar sa pasulit sa Civil Service Commission Professional Eligibility niadtong 1978 sa Siyudad sa Davao, pasado usab siya sa CSC Clerical Examination nga gikuha didto sa Urios College, Butuan niadtong Pebrero 27, 1960.

Mga Pasidungog

• Outstanding Worker of DSWD (1978)

• Unang Ganti sa sugilanon Dili Alang kang David ang Baboy-Ihalas tigi sa panugilanon sa Bathalad-Mindanao, Nob. 1999 sa Dakbayan sa Iligan.

• Institutional Award for Journalism by Alma Mater University of Mindanao on June 5, 1985 for outstanding coverages of the four- bank robbery in Digos, Davao del Sur from Dec. 16, 1981 to Jan. 10, 1982 and mercy mission of the Philippine Coastguard and Navy to Tahuna, Celebes, Indonesia to fetch 10 Filipino fishermen from General Santos who were drifted to Celebes in February 1982. The coverages were all executed in his capacity as bureau chief of the Philippines News Agency (PNA) bureau office based in Davao City.

Piniling mga Obra

Mga sugilanon

• Sama sa Gapnud (Bisaya, 5-18-55)
• Ang Adlawng Mosalop (Bisaya, Agust 17, 1955)
• Pagbuklad sa Bulak (Bisaya, November 18, 1955)
• Katungdanan (Silaw, 1962)
• Sa Pagbuswak sa Masaarong Pahiyom (Silaw 1962)
• Walay Sukod sa Balus (Bag-ong Suga)
• Ang Dagsa (Bag-ong Suga)
• Pagbugtaw sa Bulawan (Bag-onmg Suga)
• Naunay sa Iyang Tari (Silaw)
• Salin sa Dagat (Silaw)
• Iring Sungkaban (Silaw)
• Salin sa Uwak (Bisaya, 1964)
• Ang Ilang mga Gugma (Bisaya June 24, 1964)
• Pagbugtaw sa Kaaghop sa Tawo (Bisaya 1964)
• Paukyab sa Talaadlawan (Bisaya, 1967; kopya nawani)
• Linugdang sa Garbo (Bag-ong Suga, 1964)
• Ang Parol ni Ahmed (Bisaya 1966; kopya nawani)
• Mga Gutom (Bisaya 1969)
• Ang Salampati ni Manoy Damon (Bisaya 1967)
• Ang Paril ni Iyo Magno (Bisaya, 1968; kopya nawani)
• Ang Hunsoy, si Tatay Masyot ug Ako (Bisaya, 1964)
• Maantigo Gayod si Tatay Masyot (Bisaya, 1965)
• Ang “Goodtime” ni Mikoy ug Asyot (Alimyon, 1964)
• Halangdong Konsehal (Alimyon)
• Mga Buaya (Alimyon)
• Kadtong Tawo Daplin sa Baybayon (Alimyon)
• Mga Iro ni Doro (Bisaya)
• Kadaogan sa Gugma (Silaw)
• Ang Nobya sa Panuyo (Alimyon)
• Ang Iring Sungkaban (Silaw)
• Pagkatugkad sa Katiunay sa Gugma (Bag-ong Suga, 10-28-64)
• Kasina (Bisaya, 6-19-63)
• Dili Alang kang David ang Baboy-Ihalas (Bisaya, 1984)
• Ang Tawong Bulingon Ilawom sa Mangga (Bisaya, 1999)
• Si Bapa Abdullah sa ‘Noche Buena’ (Bisaya, Dis. 1999)
• Sukli sa Kaayo (Bisaya, 2000)
• ng Jihad ni Hadji Aribani (Bisaya, 2000)
• Ang Pagtulun-an nga Nasangab ni Miyot (Bisaya, 2001)
• Pagsukod (Bisaya, Peb. 23, 2002)
• Ang Gakit ni Noebong (Bis.)
• Ang Ritwal sa Balay nga Tisa (Bis.,)
• Danag sa Huyong-huyong
• Ang Misteryo sa usa ka Sugilanon
• Ang Puting Babaye sa Bukid Apo
• Pagsuhid kang Lolo Lazaro (Bis., 7-3-02)
• May Kasal Pa Kaha sa Langit
• Ang Tinagoan ni Pocholo (Bis., 2-23-02)
• “Tay, Uban Ko sa Dabaw!” (Bis., 2-23-02)
• Timawi (Bis., Dis. 02)
• Ang Plagpol ni Tasyo (02)
• Anak sa Wakwak (02)
• Ganti sa Katarong gipuli-ulohag Gumikan sa Iyang Baroganan 02
• Puwaw sa Panimalos 02
• Ang Kulto ni Ambangon 02
• Naenlab si Aryong sa Mestisang Bangus 02

Mga nobela

• Sarani (16-ka-tsapter: Bisaya, 1965)
• Mga Pasko sa Punting Bunbon (3-ka-tsapter: Bisaya, 1965)
• Kalbaryo sa Diyosa (wala pa mapatik hangtod nga nahawani sa 1994)
• Duha Ka Bol-anon (8-ka-tsapter: Bag-ong Suga, 1967)

Mga Balak sa Semana

• Salimuang (Silaw, 1958)
• Mga Buntag sa Abaling (Silaw, 1959)
• Paaboton Ko Ikaw (Bisaya, 1959)
• Anudia (Bisaya, 1960)
• Rosenda (Bisaya, 2001)
• Duha ka Bathala (Alimyon, 1968)
• Pasko sa Duha ka Buta (Silaw, 1959)
• Pangaliya sa usa ka Politiko sa Semana Santa (Bisaya, Abril 3, 2002)

Mga Komiks

• Mga Tinuasik sa Balod (Bag-ong Suga, 1967)
• Ang Kondenada sa Ruparan (Bag-ong Suga, 1967)
• Masahista (Bisaya)
• Pagbugtaw sa usa ka Birhen sa Yuta (Bisaya)
• Ang Kapalaran ni Loida
• Ang Anak ay Anak (Komiks sa Tinagalog)

Mga libreto

• Kasaysayan sa Maribojoc (1965)
• Bol-anon Ko, Nyor! (koleksiyon sa mga pasiaw; 1973)
• Tigmo ug Patuo-tuo (koleksiyon; 1973)

Gipublikar nga mga magasin ug mantalaan

• Southern Observer (1967-68, Digos, Davao del Sur)
• Mindanao LIFE Magazine (1986-98, Dakbayan sa Davao)
• LUMAD (l993-l995, Dakbayan sa Davao)

Mga eskrip sa pelikula

• Bol-anon Ko, Nyor! (Gipelikula sa 1974 sa Dakbayan sa Davao)
• Digos (The Jackson Chase)-- The project was only up to screenplay preparation and initial negotiation with producer-actor Ramon Revilla. Co-author: Aurelio A. Pena.

Mga Dula sa Tablado

• Silot sa Langit (1953)
• Maria Aurora (1956)-- Note: Both scripts were not returned from borrowers

Mga obrang di piksiyon sa Iningles ug Binisaya

• Walay Diyos! (Lungsuranon, Sugbo, 1957)
• Kadtong Panaw sa Kinahabagatang Davao (Bisaya, 1963)
• Ang Makalilisang Pagtubok sa mga Natibo sa Bukid Kalibangal (Bisaya, 1985)
• Nahimamat ko si Editor F. Candia
• Kadtong Napawong nga Abano
• Paglusno sa Diwalwal
• Paggukod Kang Kumander Jackson (5-ka-anib: Bisaya, 1982)
• Ang Akong Panaw sa Indonesia (4-ka-anib: Bisaya, 1982)
• Ang “Siamese Twins” sa Davao City (Bisaya, 1982)
• Minamata Disease (Mindanao Life, 1987)
• Ghosts Hound Davaoenos (Manila Chronicle, 9-19-72, front page)
• The Plight of the Philippine Eagle (Citizen’s Report on the Environment, 1992)