Simón Bolívar
Si Simón José Antonio de la Santísima Trinidad Bolívar Palacios y Blanco kun labawng nailhan nga si Simón Bolívar (natawo niadtong Hulyo 24, 1783 sa Caracas, Kapitansya Heneral sa Venezuela – namatay niadtong Disyebre 17, 1830, sa Santa Marta, Gran Colombia (karon Colombia) maong usa sa mga labing makahuloganong pangulo sa Hispanikanhong Amerika nga magmadaugong pakigbisog alang sa kagawasan sa Espanya uban ni José de San Martín, ug sa tanan nailhang Gubat ni Bolívar.
| Simón Bolívar | |
|---|---|
Pagkahuman sa kadaogan sa mga monarkiyang Katsila, si Bolivar miapil sa pagtukod sa Gran Colombia, usa ka nasod nga milangkob sa mga gawasnong mga kolonya sa Espanya. Si Bolivar nahimong Pangulo sa Gran Colombia niadtong 1821 hangtod 1830, Pangulo sa Peru niadtong 1824 hangtod 1826 ug Pangulo sa Bolibiya niadtong 1825 hangtod 1826. Pagkahuman sa iyang kamatayon niadtong 1830 ug ang pagkabungkag sa Gran Colombia niadtong 1831, ang legasya ni Bolivar niambag sa kagawasan sa karong Bolibiya, Colombia, Ecuador, Panama, Perú ug Venezuela.
Kapanulongdang banay ug sayong kinabuhi usba
Ang aristokratong kagikan sa Bolivar gikan sa usa ka gamay nga baryo sa Baski nga Nasod, nga gitawag nga Bolibar, nga gigikanan sa kataposang ngalan. Ang iyang amahan may halayong kagikan kang Haring Fernando III sa Castile ug Konde Amedeo IV sa Savoy. Ang mga Bolivar mipuyo sa Venezuela sa ika-napulog unom nga gatos ka tuig.
Usa ka bahin sa ilang bahandi gikan sa bulawan sa Suba sa Aroa ug minahan sa tanso sa Venezuela. Sa tuig 1632, ang bulawan unang namina, nga mipadayon pag mga pagkakaplag sa mga daghang deposito sa tanso. Sa kadugayan sa tuig 1600, ang tanso gipangkuha nga gihinganglang "Cobre Caracas". Kining mga minahana nangahimong panag-iiya sa banay ni Simón Bolívar. Kadugayan sa iyang kinabuhing rebulosyonaryo, si Bolívar migamit sa bahin sa kita ato aron pag-abag sa galastoan sa mga rebulosyonaryong gubat sa Habagatang Amerika. Ang ubang mga taw mipaangkon nga ang iyang banay midako sa pagkainila sa wala pa kini maadunahan. Sama sa, ang Katedral sa Caracas, gitukod niadtong 1575, naay usa ka kapilya sa kilid nga giula alang sa banay ni Simón Bolívar.
Pagkahuman sa kamatayon sa iyang amahan nga si Juan Vicente de Bolívar y Ponte, unang Marqués de San Luis, ug iyang inahan nga si María de la Concepción de Palacios y Blanco, miadto siya sa Espanya sa tuig 1799 aron pagtapos sa iyang edukasyon. Didto gipakaslan niya si María Teresa Rodríguez del Toro y Alaysa niadtong 1802, apan sa pagbalik sa Venezuela niadtong 1803, nakaangkon siya yellow fever. Si Bolívar mibalik sa Uropa niadtong 1804 ug kato panahon sa paglingkod ni Napoleon.
Ang Tigpagawas usba
Si Bolivar mibalik sa Venezuela kaniadtong 1807 ug si Napoleon mihimo ni Joseph Bonaparte nga Hari sa Espanya ug iyang mga kolonya sa tuig 1808 miapil siya sa kalihokan batok sa hunta sa Habagatang Amerika. Ang hunta sa Caracas mipadayag sa kagawasan niini niadtong 1810 ug si Bolivar gipadala sa Hiniusang Gingharian sa usa diplomatikong katuyoan.
Si Bolívar mibalik sa Venezueela sa tuig 1811. Pagkamarso tuig 1812 si Bolívar napugos paghawa sa Venezueela tungod sa usaka linog nga miguba sa Caracas. Sa Hulyo 1812 ang dako-dako sa hunta nga si Francisco de Miranda mitugyan sa mga Katsila ug si Bolivar kinahanglan moikyas adto sa Cartagena de Indias. Sulod niining mga panahona nga si Bolivar misulat sa iyang Manifesto sa Cartagena. Pagka tuig 1813, human makakuha og militar sa Bag-ong Granada ilalom sa direksyon sa Kongreso sa Bag-ong Granada sa Tunja, nangulo siya og usa ka pagsulong sa Venezuela pagka Mayo 14. Kini ang sinugdanan sa bantog nga Makagustong Kompanya. Misulod siya sa Mérida pagka Mayo 23 diin siya giila nga El Libertador nga human sa pagkuha sa Trujillo sa Hunyo 9. Human sa unom ka adlaw pagka Hunyo 15 iyang gibasa ang iyang bantogan nga Dekreto sa Gubat hangtod sa Kamatayon (Decreto de Guerra a Muerte).
Mga sumpay sa gawas usba
- History of Simon Bolivar Archived 2004-12-13 at the Wayback Machine
- The Life of Simon Bolivar Archived 2004-07-23 at the Wayback Machine
- The Louverture Project: Simón Bolívar - Information about the support Bolivar received from Haiti.