Sinugboanon

Sinugboanon
	Sinebwano, Sugboanon, Cebuano, Binisayâ, Bisayâng Sugboanon, Sinugboanong Binisayâ
	'Sinugbuanong Binisaya' nga gisulat sa Badlit
Namulong lumad sa	Pilipinas
Bungto/Dapit	Tunga-tungang Kabisay-an ug amihanan ug kasadpang Mindanao
Kaliwat	Sugboanon, Bisaya
Mga lumadnong; mamumulong	27.5 ka milyon (2020)
Kabánay	Awstronesyo Malayo-Polinesyano Pilipinhon Pilipinhong Dakong Tungâ Pilipinhong Tungâ Binisaya Sinugboanon; ; ; ; ; ;
Mga diyalekto	Sukdananong Sinugboanon (pulo sa Sugbo); Sinugboanon sa Kaulohang Sugbo; Sinugboanon sa Negros; Sinugboan nga Bol-anon; Sinugboanon sa Leyte (Kanâ); Sinugboanon sa Mindanaw;
Sistema sa pagsulat	Linatin (Alpabetong Sebwano); Braille sa Pilipinas; Sa kasaysayan: Badlit;
Opisyal nga kahimtang
Giila kaayo ang pinulongan sa	Pilipinas
Gikontrol sa	Akademyang Bisaya; Komisyon sa Wikang Filipino;
Mga kodigo sa pinulongan
ISO 639-2	ceb
ISO 639-3	ceb
	Dapit sa mga tigsulti niining pinulongan

Ang Binisayang Sinugboanon kun Sinebwano (Kinatsila: idioma cebuano) usa sa mga Binisayang pinulongan sa Pilipinas. Gisulti kini sa Tunga-tungang Kabisay-an ug sa amihanan ug kasadpang Mindanao. Mga 20,000,000 ka tawo (sumala sa Ethnologue) ang lumad nga tigsulti niini.

Mga tingogUsba

Ang Binisayang Sinugboanon anaay napulog pito ka patingog: p, t, k, ʔ (pinapiit nga pahunong), b, d, g, m, n, ng, s, h, w, l, r, y, ug j (gisulat usab nga gy kun dy). Ang mga katingog nga u ug o mga alopono, nga ang u kanunay nga gigamit sa sinugdan sa silabiko, ug ang o kanunayng sa ulahi o iwitan. Ang e orihinal nga sa pipila lamang ka mga pulong sama sa "babaye", "dayeg", "gane", ug "pangadye" ug sa mga awitan silabiko sa e ang alopono sa i sa kataposang silabiko. Sa pag-abot sa Kinatsila daghan pang mga pulong ang napuno. Ang pagkabundak usa usab ka tiglahi sa mga pulong, mao nga ang dápit lahi sa dapít. Ang mga patingog nga [d] ug [r] mga alopono kaniadto apan dili magkapuli, sama sa kabungtoran [gikan sa bungtod] nga mao ang tukma ug dili *kabungtodan ug tagadiha [gikan sa diha] ug dili *tagariha.

Heyograpikanhong PagkakatagUsba

Tan-awa usab: Talaan sa mga lungsod ug dakbayang Sinugboanon ang pinulongan

Ang Sugboanon gitabi nga lunlon sa mga nagpuyo sa Sugbo, Bohol, sidlakang Negros, kasadpang bahin sa Leyte ug Biliran, ikatulong tunga sa Masbate ug sa kinatibuk-an sa Mindanao. Gitabi usab kini sa ubang mga lungsod sa Samar, ug sa Metro Manila. Hangtod sa tuig 1975, ang Sugboanon milabaw sa Tinagalog sa gidaghanon sa mga manggagamit, apan ang Sugboanon gihapon ang labing daghan og lumad nga manggagamit. Ang mga pagpamalhin sa Sugbo, Bohol ug Negros Oriental ngadto sa Mindanao ug bali-bali nakapadaghan sa Sugboanon nga mga manabiay sa Pilipinas. Ang ubang sinultian sa Sugboanon naghatag og lain-laing ngalan sa ilang pinulongan. Ang mga nagpuyo sa Bohol motawag niini og Bol-anon samtang ang mga Sugboanon ang pinulongan sa dapit sa Leyte motawag niini usahay og Kana. Kadaghanan sa ubang dapit motawag niining pinulongan isip Binisaya lang.

Gitabi usab kini sa mga Waray sa Leyte ug Samar, Porohanon sa Poro, mga Ilonggo sa Negros Oriental, Eskaya sa Bohol, ug sa mga lumad (sama sa mga Ata, Bagobo, Butuanon, Maranao ug Tausug) ug mga mibalhin nga mga Pilipinhong hungpong lumadnon (sama sa Ilokano ug Ilonggo), tagagawas nga mga lumadnong hugpong (sama sa Katsila-Pilipino, Intsek-Pilipino, Hapon-Pilipino, ug mga Koreyano-Pilipino, ug ubang mga tawo sa Mindanao isip ikaduhang pinulongan.

BatadilaUsba

PulingalanUsba

Ang mga pulingalan mausab ang awitan sa persona, numero, ug kaso.

Ang upat ka mga kaso mao ang nominatibo, pagpanag-iyang giuna, pagpanag-iyang giulahi ug obliko.

	Absolutibo	Pangpanag-iya₁ (Giulahi)	Pangpanag-iya₂ (Giuna)	Obliko
1ng tawo pang-usa	ako, ko, (ta kon ang giingnan ka o mo)	nako, ko	ako, akoa	kanako, nako
ika-duhang tawo pang-usa	ikaw, ka	nimo, mo	imo, imoha	kanimo, nimo
ika-tulong tawo pang-usa	siya	niya	iya, iyaha	kaniya, niya
1ng tawo pangdaghan inklusibo	kita, ta	nato	ato, atoa	kanato, nato
1ng tawo pangdaghan eksklusibo	kami, mi	namo	amo, amoa	kanamo, namo
ika-duhang tawo pangdaghan	kamo, mo	ninyo	inyo, inyoha	kaninyo, ninyo
ika-tulong tawo pangdaghan	sila	nila	ila, ilaha	kanila, nila

Demonstratibong PulingalanUsba

	Absolutibo	Ergatibo/Obliko	Lokatibo	Eksistensyal
	kiri, kari, ri	niiri, niari, iri, ari	diri	adia, dia
Kinadul-an sa nagtabi	kini, kani, ni	niini, niani, ini, ani	dinhi	ania, nia
Kinadul-an sa gitabian	kana, na	niana, ana	dinha, diha, dira	anaa, naa
Layo sa duha	kadto, kato, to	niadto, adto	didto	atua, tua

BokabularyoUsba

Tan-awa usab: Karaang pulong Sinugboanon and Tala sa mga pulong sa Sinugboanong gikan sa ubang pinulongan

Tan-awa usabUsba

Talaan sa mga Sinugboanong balayan sa Internet‎